Μεγάλη Eβδομάδα και Πάσχα στα Επτάνησα

Χαρακτηριστικά έθιμα

Η μεγαλοβδομάδα και η γιορτή της Πασχαλιάς είναι αυτή που δίνει μια ξεχωριστή όψη, ένα άλλο όμορφο χρώμα σε όλο το Ιόνιο και στα νησιά του. Εκεί όπου οι γιορτές αυτές παίρνουν κάποια άλλη μορφή. Εκεί όπου η μεγάλη γιορτή ανταμώνει με την Ανάσταση της φύσης.

Λευκάδα

Το Σάββατο του Λαζάρου στη Λευκάδα τα παλαιότερα χρόνια, μετά τη Λειτουργία, όλα τα παιδιά κατά ομάδες ξεκινούσαν να τραγουδήσουν σε όλα τα σπίτια τη «Λαζαρίνα» Ένα από τα παιδιά κρατούσε στα χέρια του ένα ξύλινο χελιδόνι τη «Χελιδόνα». Όλα τα παιδιά κρατούσα καλαθάκια στολισμένα. Μέσα εκεί θα μάζευαν τα αυγά που θα τους έδιναν οι νοικοκυρές. Όλα μαζί τραγουδούσαν:

"Για να ζήσει το χειμώνα
Λαζαρίνα κουκουτίνα
Βαλ’ αυγό στην καλαθίνα
Να το φάει η Λαζαρίνα."

Η Κυριακή των Βαΐων ήταν η μεγαλύτερη γιορτή. Όλοι πήγαιναν στην εκκλησιά. Μετά την λειτουργία ο παπάς μοίραζε τα βάϊα. Επίσης την Κυριακή των Βαΐων τελείωναν και οι γυναίκες τις «πέρδικες» Τι ήταν οι πέρδικες; Πάνω σε άσπρα άβραστα αυγά οι Λευκαδίτισσες νοικοκυρές, με κοντύλι που έσταζε ζεστό κερί ζωγράφιζαν διάφορες παραστάσεις και κεντίδια. Το κερί με το βράσιμο και το βάψιμο των αυγών έλιωνε και έμεναν άσπρα τα σχέδια πάνω στο κόκκινο αυγό. Ακόμη και σήμερα στη Λευκάδα πολλοί είναι αυτοί που φτιάχνουν πέρδικες.

Στη Λευκάδα, το βράδυ της Μ. Παρασκευής γίνεται στον κεντρικό δρόμο της πόλης, με κατάληξη την παραδοσιακή, ενετική, κεντρική πλατεία, η περιφορά των Επιταφίων των ενοριών, συνοδεία Φιλαρμονικής. Το Μ. Σάββατο το πρωί, στην πρώτη Ανάσταση, η Φιλαρμονική παίζει στους δρόμους της πόλης χαρούμενους σκοπούς, ενώ οι νοικοκυρές πετούν και σπάζουν έξω από τα σπίτια τους διάφορα πήλινα αγγεία, το «κομμάτι». Το κομμάτι είναι ένα πήλινο αγγείο ή ακόμη και ένα κεραμίδι που το σπάνε οι νοικοκυρές γιατί η παράδοση λέει ότι με το σπάσιμο αυτό σπάει η θλίψη, η ησυχία και το πένθος της Μεγάλης Παρασκευής.

Φωτογραφία Μελίνα Βλάχου

Κέρκυρα

Με το σήμα της πρώτης Ανάστασης στις 11 μ.μ, οι κάτοικοι της Κέρκυρας πετούν τεράστια κανάτια γεμάτα νερό – τους μπότηδες – από τα μπαλκόνια τους. Οι μπότηδες είναι τα πήλινα κανάτια με στενό στόμιο και δυο χερούλια στο πλάι για τη μεταφορά τους. Τα μπαλκόνια είναι στολισμένα και οι κάτοικοι δένουν στους μπότηδες κόκκινες κορδέλες – το κόκκινο είναι το χρώμα της Κέρκυρας.

Αν βρεθείτε στην Κέρκυρα κατά το σπάσιμο των Μπότηδων, μην παραλείψετε να πάρετε μαζί σας και ένα κομματάκι και να το κρατήσετε μαζί σας όλο το χρόνο – οι ντόπιοι θα σας πουν ότι θα σας φέρει καλή τύχη. Κι εκεί που η φασαρία των μπότηδων τελειώνει, οι Φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους παίζοντας χαρμόσυνη μουσική – το εμβατήριο “Μη φοβάστε Γραικοί” κυριαρχεί στον αέρα. Μέχρι το βράδυ της Ανάστασης, η Κέρκυρα είναι πλημμυρισμένη από κόσμο που συνήθως παρακολουθεί τις λειτουργίες ή τα μικρά γεγονότα και έθιμα που λαμβάνουν χώρα παντού στην πόλη.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά, αλλά και αστεία έθιμα, είναι το έθιμο της Μαστέλας, που αναβιώνει στο εμπορικό κέντρο της Κέρκυρας. Σύμφωνα με το έθιμο, οι κάτοικοι τοποθετούν ένα μισοβάρελο στολισμένο με κορδέλες και μυρτιές και καλούν τους περαστικούς να ρίξουν νομίσματα, για το καλό. Στο τέλος της μέρας, όταν οι καμπάνες της Ανάστασης ηχήσουν κάποιος πρέπει να βουτήξει μέσα στο βαρέλι και να βγάλει τα νομίσματα. Παλιότερα ο βουτηχτής δεν ήταν εθελοντής, αλλά κάποιος ανίδεος περαστικός που τον ρίχνανε με το ζόρι.

Κεφαλονιά

Την Μεγάλη Πέμπτη στο Αργοστόλι, έβαφαν τα αυγά και κρατούσαν το πρώτο πιστεύοντας ότι έχει κάποιες θαυματουργές ιδιότητες. Την Μεγάλη Παρασκευή εθεωρείτο κακό να τρυπηθεί κανείς και η πληγή να βγάλει αίμα. Πολλοί έπιναν λίγο ξύδι σε ανάμνηση του «χολή και όξος».

Στα παλιά χρόνια για το Ληξούρι η μέρα της Λαμπρής ήτανε ξεχωριστή. Οι ενορίες συναγωνίζονταν για το ποιά θα κάνει την Ανάσταση πιο αργά. Το θεωρούσαν προτέρημα να είναι οι τελευταίοι που θα πούνε το «Χριστός Ανέστη», γι’ αυτό και ο παπάς διάβαζε όσο μπορούσε πιο αργά το Ευαγγέλιο, για να καθυστερήσει τη στιγμή της κορύφωσης. Την στιγμή που επιτέλους όλοι περίμεναν το «Χριστός Ανέστη» γινότανε πανικός. Τίποτα άλλο δεν ακουγόταν από τα σμπάρα και τα τριζόνια.

Στην συνέχεια κατά την είσοδο στην εκκλησία είχαμε ένα ιδιαίτερο τελετουργικό (αναπαράσταση) το οποίο μας δίνει ο Ανδρέας Λασκαράτος στα «Μυστήρια της Κεφαλονιάς»:

«o παπάς αρχίζει την Ακολουθία όξου στο δρόμο. Κάνει έπειτα να μπει μέσα και η θύρα κλείεται στα μούτρα. Ένας είναι μέσαθε και υποκρίνεται το Διάολο και ο παπάς έξουθε υποκρίνεται το Χριστό. Η εκκλησιά υποτίθεται να είναι η Κόλαση. Ο Χριστός θέλει να μπει να ελευθερώσει τους κολασμένους. Ο Διάολος δεν τον αφήνει. Να στο ύστερο ο Χριστός νικάει και μπαίνει».

Ζάκυνθος

Η Μεγάλη Εβδομάδα στη Ζάκυνθο έχει ένα ξεχωριστό χαρακτήρα και χαρακτηρίζεται απο τα ιδιαίτερα παραδοσιακά Ζακυνθινά έθιμα που οι κάτοικοι της, σέβονται και τηρούν με μοναδική φροντίδα και ευλάβεια. Το Μεγαλοβδόμαδο στο νησί, αρχίζει το Σάββατο του Λαζάρου, όταν στις 11 το πρωί οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν πανηγυρικά και κρεμιέται το "βαγί" σ' όλα τα καμπαναριά της πόλης και των χωριών. Το βαγί στη Ζάκυνθο δεν είναι η γνωστή δάφνη, που μοιράζεται στην υπόλοιπη Ελλάδα τη συγκεκριμένη ημέρα, αλλά τα φρέσκα κιτρινωπά φύλλα του φοίνικα, που μ' αυτά οι ντόπιοι πλέκουν σταυρούς, "βαγιοφόρες", ήλιους κ.ά.

Στη Ζάκυνθο, η κατανυκτική ατμόσφαιρα και οι ιδιαιτερότητες του «Ζακυνθινού Πάσχα» με τα ιδιόμορφα «αντέτια» (έθιμα) το κάνουν να είναι ξεχωριστό. Το μεσημέρι της Μ. Παρασκευής, πλήθος πιστών συμμετέχει στην περιφορά του Εσταυρωμένου που διασχίζει όλη την πόλη. Στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων, η περιφορά του Επιταφίου, σύμφωνα με παμπάλαιο τοπικό έθιμο, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μ. Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση. Με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, ο Δεσπότης αφήνει ελεύθερα άσπρα περιστέρια ενώ από το καμπαναριό πετάνε στο δρόμο πήλινα δοχεία, όπως και όλοι οι κάτοικοι του νησιού από τα παράθυρά τους.

Πηγή .lefkadaslowguide.gr