ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΥ [ ΑΓ.ΣΟΦΙΑΣ ] ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ-VIDEO ΞΕΝΑΓΗΣΗ.

Το Σπήλαιο της  Αγίας  Σοφίας είναι ένα εκ των τριών με το ίδιο όνομα στα Κύθηρα. Τα άλλα δύο βρίσκονται στην Αγία Πελαγία και στον Κάλαμο. Η ονομασία του σπηλαίου παραπέμπει στη λατρεία της Αγίας Σοφίας. Εντός του σπηλαίου βρίσκεται το εκκλησάκι της ομώνυμης  Αγίας . Επίσης ο προθάλαμος της σπηλιάς κοσμείται από ένα  κτιστό τέμπλο με σημαντικότατες αγιογραφίες-διατηρημένες σε εξαιρετική κατάσταση, που σύμφωνα με την τεχνοτροπία τους  χρονολογούνται στον στον 13ο αιώνα μ.Χ.

Βρίσκεται στα δυτικά παράλια, στον όρμο Κόκκαλα, 60 μ πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Πάρις και η Ωραία Ελένη κατά την φυγή τους από την Αρχαία Σπάρτη βρήκαν καταφύγιο στο Σπήλαιο Αγίας Σοφίας. Εκεί, σύμφωνα με την παράδοση, τέλεσαν το μυστήριο του γάμου, μια σεμνή τελετή που πραγματοποιήθηκε  στον προθάλαμο του σπηλαίου. Ο κρυφόγαμος, όπως έχει ονομαστεί, έγινε προκείμενου η Ωραία Ελένη να μην θεωρηθεί  παλλακίδα ή μοιχαλίδα του Πάρη. Πρέπει  επίσης να αναφέρουμε ότι η Ωραία Ελένη  - σύμφωνα με την τοπική παράδοση - δημιούργησε στο Σπήλαιο Αγίας Σοφίας το πρώτο βρεφοκομείο παρέχοντας φροντίδα και στέγη σε εγκαταλελειμμένα βρέφη.

Όλα τα παραπάνω κατατάσσουν το Σπηλαίο Αγίας Σοφίας στην παγκόσμια επίσημη λίστα των μυθολογικών Σπηλαίων. Είναι επομένως αντιληπτό ότι το σπήλαιο συνδέεται με δεκάδες μύθους  και θρύλους. Επιπλέον, αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας αρκετών  Ελλήνων και ξένων επιστημόνων.  Το 1930 ο Ιωάννης Πετρόχειλος, καθηγητής φυσικής του Γυμνασίου Κυθήρων (ο οποίος μετέπειτα εξελίχθηκε στον πλέον διάσημο έλληνα σπηλαιολόγο), ανέλαβε  την 1η συστηματική εξερεύνηση της μακρόχρονης σταδιοδρομίας του.

Το 1955 το σπήλαιο εξερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε από το ζεύγος Πετροχείλου. Εκπόνησε μάλιστα, και καθοδηγητική μελέτη αξιοποίησής του. Τον  Ιούλιο και τον  Αύγουστο του  1970 στη μνήμη του συζύγου της, η Άννα Πετροχείλου, αποφάσισε να αξιοποιήσει το σπήλαιο  της Αγίας Σοφίας  και συγχρόνως να το χαρτογραφήσει λεπτομερώς και να εκπονήσει ολοκληρωμένη μελέτη. Το σπήλαιο είναι μερικώς διευθετημένο, ενώ διατηρεί τα πρωτογενή του χαρακτηριστικά. Το εσωτερικό του σπηλαίου Αγίας  Σοφίας προκαλεί αμέσως την προσοχή το ενδιαφέρον του  επισκέπτη.

Ο Πολύμορφος σταλακτικός  διάκοσμος  είναι εξαιρετικός με  τα θαυμάσια λιθομορφικά συμπλέγματα. Υπάρχουν εντυπωσιακές χρωματικές εναλλαγές του μαύρου, του άσπρου και του κόκκινου που οφείλονται στην χημική σύσταση των πετρωμάτων της περιοχής. Οι αίθουσές του γενικά μπορούν να χαρακτηριστούν στην πλειοψηφία τους ευρύχωρες και το ύψος τους σε μερικά σημεία φθάνει τα επτά μέτρα . Έτσι δεν παρουσιάζεται αίσθημα δυσφορίας από ανεπαρκή αερισμό των αιθουσών στους επισκέπτες.
Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι η διαδρομή προς το Σπήλαιο Αγίας Σοφίας είναι μαγευτική. Με τη συμβολή του Δήμου Κυθήρων έχουν γίνει αρκετά έργα αξιοποίησης του ευρύτερου του σπηλαίου χώρου. Καταλήγοντας, αξίζει να αναφερθεί  ότι ο χώρος λειτουργεί με ξενάγηση, που κατά γενική ομολογία θεωρείται εξαιρετική. Το ωράριο  λειτουργίας του σπηλαίου καθίσταται γνωστό από τον Δήμο Κυθήρων  (τηλ. 27360-31213 εσωτ, 5 ), την Πρότυπη Αναπτυξιακή Εταιρεία Κυθήρων Α.Ε ( τηλ 27360-31930), τους τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς και τις  διαφημιστικές αφίσες που υπάρχουν στο νησί. Συνήθως λειτουργεί από 20/6-30/9. Για Ιούλιο και Αύγουστο καθημερινά και από 11.00΄έως 19.00΄ (τελευταία ξενάγηση 18.30΄) . Για Ιούνιο και Σεπτέμβριο καθημερινά πλήν Τρίτης  και Πέμπτης από 11.00΄έως 18.00΄.

ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ :
Το σπήλαιο εκτείνεται από δυτικά προς ανατολικά σε ευθεία μήκους 110m,
Χαραχθείσα τουριστική διαδρομή: 200m (συνολική 500m),
Ύψος: 60m πάνω από τη θάλασσα,
Κατεύθυνση: δυτική - ανατολική,
Μέγιστο βάθος: 1.5 m,
Μέγιστο ύψος: 7m,
Έκταση: 2.200 m2,
Θερμοκρασία:18 C,
Υγρασία: 64%
πηγή  http://www.kythira.gr

Ο χώρος του ιδιαίτερα σημαντικού σπηλαίου, βρίσκεται περίπου 4,5 χλμ δυτικά του Μυλοποτάμου, σε απόκρημνη βραχώδη ακτή και σε ύψος 60 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Έχει κατεύθυνση  από δυτικά προς ανατολικά με μέγιστο βάθος το 1,5μ, μέγιστο ύψος τα 7μ , έκταση 2.200 m², θερμοκρασία 18^ο C , υγρασία 64% και η χαραχθείσα τουριστική – επισκέψιμη διαδρομή είναι 220 μ. από τα συνολικά 500μ στα οποία εκτείνεται  το μήκος του σπηλαίου.
Αμέσως μετά την είσοδο του σπηλαίου και σε απόσταση  15m  περίπου υπάρχει διαμορφωμένο ένα απέριττο εκκλησάκι το οποίο είναι αφιερωμένο στη Αγία Σοφία και στις τρεις κόρες της Πίστη , Αγάπη και Ελπίδα. Στο κτιστό Τέμπλο είναι τοιχογραφημένες οι εξής μορφές: Η Αγία Σοφία, η Αγία Αγάπη, η Αγία Ελπίς, η Αγία Πίστις, ο Άγιος Νικόλαος , ο Άγιος Παντελεήμων , ο Όσιος Θεόδωρος ο Κυθήρων, ο Όσιος Θεοδόσιος ο Κοινοβιάρχης, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και η σκηνή της Δεήσεως με τον Χριστό στο μέσον καθήμενο σε θρόνο κρατώντας ανοιχτό Ευαγγέλιο. Δεξιά του  η Παναγία δεόμενη και αριστερά του  ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος επίσης δεόμενος.
Στη σκηνή της Δεήσεως , μεταξύ Χριστού και Παναγίας σώζεται επιγραφή στην οποία μεταξύ άλλων αναφέρεται και το όνομα του ζωγράφου Θεοδώρου. Οι τοιχογραφίες οι οποίες είναι καλής τέχνης χρονολογούνται από τον αείμνηστο μεγάλο ιστορικό της Βυζαντινής Τέχνης και Ακαδημαϊκό , Μανώλη Χατζηδάκη, στο  τελευταίο τέταρτο του 13^ου αιώνα . Παλαιότερα, οι τοιχογραφίες είχαν χρονολογηθεί  στον 12^ο αιώνα, αλλά αυτό έχει πιά ανατραπεί και όλοι αποδέχονται τον όψιμο 13^ο αιώνα.

Αμέσως μετά το Τέμπλο και τον χώρο που καταλαμβάνει ο ναΐσκος αρχίζει η περιήγηση του σπηλαίου. Πρώτο συναντάμε τον θάλαμο με το λουτρό της Αφροδίτης , κατόπιν την αίθουσα του Κεχριμπαριού, την αίθουσα των Κυπαρισσιών , την αίθουσα των νυχτερίδων, την αίθουσα του ελάτου, ενώ η διαδρομή ολοκληρώνεται στην λίμνη των Κύκνων, η οποία είναι και η πιο γραφική λιμνούλα του σπηλαίου. Στο σημείο αυτό έχουν ήδη διανυθεί 220m διαδρομής. Μετά ακολουθούν άλλες πέντε αίθουσες μη  επισκέψιμες, επειδή αυτή η δραστηριότητα  ( δηλ. η συνεχής επίσκεψη  ανθρώπων ) θα προκαλούσε ανεπανόρθωτες βλάβες στην αργή δημιουργία νέων σταλακτιτών που βρίσκονται σε υγρή μορφή.
Το σπήλαιο εξερευνήθηκε λεπτομερώς από το ζεύγος των φημισμένων Κυθηρίων σπηλαιολόγων Ιωάννη και Άννας Πετροχείλου το 1955, οπότε και χαρτογραφήθηκε. Η αξιοποίησή του, μετά από μελέτη που εκπόνησε η κα Α. Πετροχείλου, ξεκίνησε προς το τέλος της δεκαετίας του 1970. Πρόσφατα, το 2010, τοποθετήθηκε φωτοβολταϊκό  σύστημα και λαμπτήρες ψυχρού φωτισμού για να προστατεύεται η σταθερότητα της θερμοκρασίας του σπηλαίου, η οποία είναι βασική παράμετρος για να διατηρείται η ζωή και η δημιουργία στον ευαίσθητο χώρο του.
Το σπήλαιο , χρησιμοποιήθηκε σε προγενέστερους αιώνες , πιθανόν από τον 13^ο έως και τον 17^ο , ως ασκητήριο μοναχών – ερημιτών οι οποίοι για να καλύψουν τις ανάγκες τους σε πόσιμο νερό κατασκεύασαν και μία δεξαμενή ύδατος λίγα μέτρα πιο βόρεια της εισόδου του σπηλαίου. Σώζονται οι τέσσερις κάθετοι τοίχοι της, ενώ η οροφή της έχει πρό πολλού καταρρεύσει.

Σύμφωνα με τη μυθολογία στον χώρο αυτό κατέφυγε ο Πάρης με την Ωραία Ελένη, όπου τέλεσαν τον γάμο τους για να μη θεωρηθεί η Ελένη παλλακίδα του Πάρη. Επίσης σύμφωνα με τον μύθο, η Ωραία Ελένη δημιούργησε στο σπήλαιο το πρώτο βρεφοκομείο παρέχοντας στέγη,  φροντίδα, και  θαλπωρή σε εγκαταλελειμμένα βρέφη. Για τους λόγους αυτούς, το εν λόγω σπήλαιο κατατάσσεται στην κατηγορία των μυθολογικών σπηλαίων και έχει πλέον ενταχθεί στον οικείο παγκόσμιο κατάλογο.
Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται μέχρι ενός σημείου κοντινού στο χώρο με αυτοκίνητο μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου, ενώ από τον χώρο που αφήνει ο επισκέπτης το όχημά του υπάρχει τσιμεντοστρωμένο μονοπάτι με ξύλινη ασφαλή κουπαστή που οδηγεί τον επισκέπτη στην είσοδο του σπηλαίου. Εγκαίρως, κάθε καλοκαίρι, ανακοινώνονται οι ημέρες και ώρες επισκέψεως του σπηλαίου και πότε γίνονται οι ξεναγήσεις εντός του χώρου του. Πάντως, το δίμηνο Ιουλίου – Αυγούστου είναι καθημερινά ( 7 ημέρες την εβδομάδα ) επισκέψιμο, συνήθως από 11.00΄- 17.00΄. Για  τον Ιούνιο και τον  Σεπτέμβριο που επίσης είναι ανοικτό, προτού το επισκεφθείτε, τηλεφωνήστε στον Δήμο Κυθήρων ( 27360-31213) για να γνωρίσετε τις ημέρες και τις ώρες κατά τις οποίες είναι επισκέψιμο ή ενημερωθείτε από την ιστοσελίδα μας.
Αξίζει τον κόπο να το επισκεφθείτε . Είναι βέβαιο ότι θα μείνετε εντυπωσιασμένοι τόσο από το σπήλαιο όσο και από το τοπίο της γύρω περιοχής. Μπορείτε, τέλος, να συνδυάσετε την ξενάγηση στο σπήλαιο με μπάνιο στα κρυστάλλινα νερά της παραλίας του Λιμνιώνα, ή αν θέλετε περιπέτεια και μπάνιο μαζί οδοιπορείστε προσεκτικά προς τα Φανοκοπεία. Αυτά βρίσκονται στο μέσον περίπου της διαδρομής από το Σπήλαιο προς τον Λιμνιώνα.
πηγή  kithira.omegatechnology.g

Γιάννης και Άννα Πετροχείλου

 Η ελληνική σπηλαιολογική κοινότητα χρωστάει αναμφίβολα την ύπαρξή της στο ζεύγος του Ιωάννη και της Άννας Πετροχείλου, οι οποίοι ίδρυσαν το 1950 την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία.
Ο Γιάννης Πετρόχειλος γεννήθηκε το 1900 στην Σμύρνη από γονείς Κυθήριους. Ήθελε να γίνει συνθέτης και σπούδαζε μουσική. Από το 1917 επιδίδεται στην ορειβασία, ζωγραφίζει και σχεδιάζει τοπία. Εγγράφεται και παίρνει πτυχίο από την Φυσικομαθηματική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1918-1921).
Η Άννα Πετροχείλου γεννήθηκε, επίσης, στη Σμύρνη και παντρεύτηκε σε ηλικία 17 ετών τον Ιωάννη Πετρόχειλο.
Τα έτη 1922-1926 ο Ιωάννης Πετρόχειλος διορίζεται χημικός, ως οργανωτής του χημείου των Σ.Π.Α.Π, ενώ επιτυγχάνει υποτροφία του Υπουργείου Παιδείας για ειδικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι για γεωλογία-φυσική γεωγραφία-ανθρωπολογία (1932-1936). Η Αννα Πετροχείλου ακολούθησε τον άνδρα της στο Παρίσι και παρακολούθησε ως ακροάτρια θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα σπηλαιολογίας.
Το ζεύγος Πετροχείλου μετά το Παρίσι γυρίζει στα Κύθηρα. Ο Ιωάννης Πετρόχειλος ως καθηγητής στο Γυμνάσιο του νησιού αρχίζει να ασχολείται με την εφαρμοσμένη Σπηλαιολογία εξερευνώντας σπηλαιολογικά το νησί. Το 1937 εκδίδει το πρώτο σύγγραμμά του με τίτλο Γεωτεκτονική και τον γεωφυσικό χάρτη του νησιού (1935). Σχεδίασε και τον Γεωλογικό χάρτη του νησιού που εκδόθηκε από το Ι.Γ.Μ.Ε. αμέσως μετά τον θάνατο του.
Στη συνέχεια μετατίθεται ως καθηγητής στο γυμνάσιο της Άνδρου (1937-1943). Με τον βομβαρδισμό, όμως, του νησιού από τους Γερμανούς αποτεφρώνεται η κατοικία του ζεύγους με αποτέλεσμα την ολοσχερή καταστροφή της οικοσυσκευής τους και του επιστημονικού τους αρχείου, της βιβλιοθήκης, της συλλογής επιστημονικών οργάνων και τα επί 13 χρόνια δοκίμια σπηλαιολογικών και γεωλογικών μελετών. Το 1943 Ο Ιωάννης Πετρόχειλος μετατίθεται στην Αθήνα ως καθηγητής της Ευαγγελικής Σχολής Νέας Σμύρνης. Το 1948 εκδίδει το βιβλίο του για την Ανόργανον και Οργανικήν Χημείαν.
Το 1949 το ζεύγος Πετροχείλου συμμετέχει στην 1η Διεθνή Σπηλαιολογική Συνάντηση στη Valance της Γαλλίας. Το 1950 λαμβάνουν μέρος μετά από πρόσκληση στο 4ο Σπηλαιολογικό Συνέδριο στο Μπάρι της Ιταλίας και το ίδιο έτος το ζεύγος μαζί με έναν μικρό αριθμό αξιόλογων πνευματικών ανθρώπων ιδρύουν την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, στην οποία ο Ιωάννης Πετρόχειλος χρημάτισε πρώτος της Πρόεδρος μέχρι το θάνατό του, την 11η Φεβρουαρίου 1960.
Το 1959 μελετούν το μεγάλης τουριστικής αξίας σπήλαιο του Αγίου Ανδρέα Καστανιάς Βοιών. Ο Ιωάννης Πετρόχειλος εξερευνά και ανασκάπτει κατόπιν εντολής του Ι.Γ.Ε.Υ. το σπήλαιο Κόκκινες Πέτρες Πετραλώνων Χαλκιδικής, όπου ανακαλύπτονται ίχνη (οστά και δόντια) από αρκούδα των σπηλαίων, λιονταριού, τίγρης, λύκου, ελαφιού κλπ και προεικάζει ίχνη προϊστορικού ανθρώπου, που επιβεβαιώνονται με την εύρεση και του ανθρώπινου κρανίου από τους επόμενους μελετητές του σπηλαίου.

Κατά την δεκαετία 1950-1960 ο Πετρόχειλος πραγματοποιεί έναν ευρύτατο κύκλο επιστημονικών εργασιών, όπως υδρολογικές μελέτες, μελέτες ύδρευσης 50 κοινοτήτων και της πόλης των Θηβών, κατολισθήσεων, μεταφοράς οικισμών, ενώ ερευνά με συναδέλφους του τη δυνατότητα δημιουργίας υπεδαφικού φράγματος στην κοίτη του Εύηνου ποταμού. Ασχολήθηκε με γεωτρήσεις εντός των Αθηνών (οδός Πατησίων, Νέα Ιωνία, σταθμός Λαρίσης) για την εξέταση του Αθηναϊκού υπεδάφους εν όψει του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου Αθηνών, του λεγόμενου Μετρό Αθηνών, που τμήμα του εγκαινιάστηκε το 2000. Δημοσιεύει δε στο Δελτίο της Ε.Σ.Ε. από το 1951 περιγραφές και μελέτες σπηλαίων. Παράλληλα με τις μελέτες του από το 1925 δημοσίευσε πλήθος άρθρων σε επιστημονικά και φυσιολατρικά περιοδικά.
Η Άννα Πετροχείλου μετά τον θάνατο του συζύγου της δεν εγκαταλείπει αλλά συνεχίζει με μεγαλύτερο ζήλο το έργο τους στην σπηλαιολογία. Επί 20 χρόνια διετέλεσε Πρόεδρος της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας, ενώ παρέμεινε επίτιμος Πρόεδρος μέχρι και το θάνατό της.
Υπήρξε η πιο διακεκριμένη Ελληνίδα σπηλαιολόγος. Έχει εξερευνήσει πάνω από 1.000 σπήλαια και βάραθρα σε όλο τον κόσμο, καθώς και τα μεγαλύτερα σπήλαια της Ευρώπης, της Κίνας και της Ν. Αμερικής. Στις επιτυχίες της συμπεριλαμβάνονται δυο διανυκτερεύσεις στο σπήλαιο "Τanetal Hohle" της Αυστρίας, στα 6.000 μέτρα μήκος και στα 300 μέτρα βάθος με 0° θερμοκρασία και 100% υγρασία. Η Άννα Πετροχείλου ασχολήθηκε και με την αναρρίχηση και την ορειβασία. Είναι η πρώτη Ελληνίδα που ανέβηκε στην κορυφή του Ολύμπου (1930) και των Άλπεων (1935). Διέσχισε τον «Μαύρο Παγετώνα»  της Νορβηγίας και αναρριχήθηκε στα Nuna Tax, ενώ έφθασε μέχρι την 81 μοίρα στο Βόρειο Πόλο. Είναι ακόμα η πρώτη Ελληνίδα που κατέκτησε αναρριχητικά τις κορυφές των Βαρδουσίων, «Μεγάλη Σούφλα» και «Κάτω Ψηλό», την «Υάμπεια» (τη δεξιά από τις δύο «Φαιδριάδες» Δελφών), τον «Κούκο» Παρνασσού, με διανυκτέρευση στα μισά της διαδρομής δεμένη με σχοινί ασφαλισμένο σε καρφί στο βράχο.
Κατά την εξερεύνηση των περισσότερων από 1.000 σπηλαίων στην Ελλάδα στα πενήντα και πλέον έτη της σπηλαιολογικής της δράσης πρώτη εντόπισε κρανία πρωτόγονων ανθρώπων στο σπήλαιο «Αλεπότρυπα», δόντι σπηλαίας Άρκτου στο σπήλαιο «Περάματος», βραχογραφίες και απολιθώματα ζώων και άλλα σημαντικά ευρήματα για την επιστήμη. Παράλληλα εξέδωσε βιβλία («Τα σπήλαια της Ελλάδος»), βιβλία-οδηγούς σπηλαίων και δημοσίευσε σωρεία άρθρων και μελετών. Επί 35 έτη δημοσίευε μελέτες σπηλαίων στα Δελτία της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας.
Έχει τιμηθεί με πληθώρα μεταλλίων και περγαμηνών, όπως από το Υπουργείο Τουρισμού, την Ακαδημία Αθηνών, τη Σπηλαιολογική Εταιρεία Κούβας, την Ακαδημία Τσεχοσλοβακίας και δεκάδες Δήμους, Οργανώσεις, Συλλόγους, Σωματεία του εξωτερικού και εσωτερικού. Τον Ιανουάριο του 2001 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, κ. Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο, με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος. Η δράση της δεν πέρασε απαρατήρητη και από τους επιστήμονες του εξωτερικού, οι οποίοι μάλιστα έσπευσαν και «βάφτισαν» έναν από τους πολυάριθμους μικροοργανισμούς, θαμώνες των σπηλαίων με το όνομα της γυναίκας που τα ανακάλυψε «Dolichopoda petrochilosi».
Τον Φεβρουάριο του 2001 η μεγάλη Κυρία των Βουνών και των Σπηλαίων έφυγε ήσυχα από κοντά μας. Όλο το βιος της το άφησε κληρονομιά σε όλους τους Έλληνες με την διαθήκη της για την ανάδειξη και την πρόοδο της Ελληνικής Σπηλαιολογίας.

Πηγές:
Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (ΕΣΕ)
Δελτίο Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας - Τόμος XXII
«Τα σπήλαια της Ελλάδας», Άννα Πετροχείλου
 http://www.esecrete.gr/first.html