Μουσείο Ανάδειξης και Προβολής της Ναυτικής Παράδοσης του Δήμου Μονεμβασιάς – Και τώρα ;

Γράφει ο Παναγιώτης Τριπόντικας, Πλωτάρχης ΠΝ,

τ. Διευθυντής του Πλωτού Ναυτικού Μουσείου Θωρηκτό «Γ.ΑΒΕΡΩΦ», μέλος του διεθνούς συμβουλίου μουσείων ICOM και τ. Πρόεδρος και μέλος του Συνδέσμου Βελανιδιωτών «Η Μυρτιδιώτισσα»

Μουσείο Ανάδειξης και Προβολής της Ναυτικής Παράδοσης του Δήμου Μονεμβασιάς – Και τώρα ;

ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ

Η αγάπη των Βατικιωτών για την θάλασσα, η οποία εκφράζεται μέσα από την προσφορά σε αυτήν, είναι η αιτία που δημιούργησε την ανάγκη για την υλοποίηση ενός ονείρου·  ενός ονείρου που αφορά στη διατήρηση, στην προβολή και στη διάδοση του Ναυτικού πνεύματος και της Ναυτικής μας παράδοσης στις νέες γενιές.

Το 2013 λοιπόν, η νέα Δημοτική αρχή του Δήμου Μονεμβασιάς αποφάσισε την υλοποίηση του οράματος αυτού. Φθάσαμε το  καλοκαίρι του 2015 να πραγματοποιούνται τα εγκαίνια του Μουσείου με κάθε μεγαλοπρέπεια και ταυτόχρονα να καλούνται οι Βατικιώτες και όχι μόνο, να προσφέρουν κάθε τι που θα μπορούσε να εκτεθεί στο κοινό.  Στο σημείο αυτό ξεκινά και η αγωνία όλων μας που θα ήθελαν αυτό το όνειρο, να στεφθεί από επιτυχία και να έχει μέλλον.

Τι σημαίνει δημιουργώ ένα μουσείο;

Η δημιουργία ενός μουσείου αποτελεί ένα αρκετά σύνθετο εγχείρημα με προεκτάσεις σε νομικά ζητήματα και υποχρεώσεις. Σίγουρα, πριν αποφασίσουμε τη δημιουργία ενός μουσείου, θα ήταν δόκιμο να ακολουθήσουμε τα παρακάτω βήματα.

1^ο Βήμα : Μαθαίνουμε για τα μουσεία.

Πριν δημιουργήσουμε ένα μουσείο, μαθαίνουμε καταρχήν τι σημαίνει. Ενημερωνόμαστε για το νομικό καθεστώς που διέπει τη δημιουργία ενός μουσείου, για τον Κώδικα Δεοντολογίας, αλλά και τις βέλτιστες πρακτικές για τη λειτουργία του μουσείου.

          Η αρχή λειτουργίας των Μουσείων

Τα μουσεία εξυπηρετούν την κοινότητα με διάφορους τρόπους. Ένα μουσείο αποτελεί σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή.

Τα μουσεία εξυπηρετούν το κοινό, είτε με προγράμματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, είτε με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών ( προγράμματα για παιδιά π.χ με αυτισμό ή για ενήλικες με διάφορα επίπεδα γνωστικών διαταραχών κ.τ.λ), είτε  με το γεγονός ότι βοηθούν την κοινωνία, μέσα από την προβολή και την έκθεση των αντικειμένων τους, στην κατανόηση της πολιτιστικής πολυμορφίας, αφού μας «αφηγούνται» σημαντικές ιστορίες σχετικά με  την συλλογή, τη διατήρηση, την έρευνα και την ερμηνεία των αντικειμένων και των  ιστορικών αρχείων. Τα μουσεία αποτελούν σταθερά σημεία επικοινωνίας με την κοινωνία.

 Το σημαντικότερο όλων όμως είναι η σχέση των μουσείων με τα σχολεία και την εκπαίδευση. Ένα τυπικό μουσείο ξοδεύει μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού του σε εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές. Έχει παρατηρηθεί ότι οι μαθητές που επισκέπτονται μουσεία, παρουσιάζουν αυξημένες δεξιότητες στην κριτική σκέψη και στην ιστορική ενσυναίσθηση.  

Τα μουσεία αποτελούν οικονομικό μοχλό ανάπτυξης, αφού απασχολούν προσωπικό, ενώ αποδεδειγμένα πολύ μεγάλο μέρος των ταξιδιωτών αναψυχής θα λάβει μέρος σε πολιτιστικές δραστηριότητες, ήτοι επισκέψεις σε μουσεία.

Κώδικας δεοντολογίας ICOM[1] (International Council of Museums)  για τα Μουσεία

Ο Κώδικας Δεοντολογίας αποτελεί ένα πλαίσιο βασικών κανόνων για τη λειτουργία των μουσείων. Παρουσιάζει σειρά αρχών που υποστηρίζονται από οδηγίες ως προς την επιθυμητή επαγγελματική πρακτική. Σε ορισμένες χώρες οι βασικοί κανόνες ορίζονται με νόμο ή με κυβερνητικές αποφάσεις. Σε άλλες, τόσο οι κατευθυντήριες οδηγίες ως προς τις ελάχιστες επαγγελματικές προδιαγραφές όσο και η αξιολόγησή τους μπορούν να παρέχονται με τη μορφή «πιστοποίησης», «εγγραφής σε μητρώο» ή με άλλα παρόμοια συστήματα αξιολόγησης. Οι γενικές αρχές όπως καθορίζονται στον κώδικα δεοντολογίας του ICOM είναι οι εξής :

·         Τα μουσεία διασώζουν, ερμηνεύουν και προβάλλουν τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας.

·         Τα Μουσεία διαφυλάσσουν τις συλλογές τους προς όφελος της κοινωνίας και της ανάπτυξής της.

·         Τα μουσεία συγκεντρώνουν πρωτογενή στοιχεία για τη συγκρότηση και τη διεύρυνση των γνώσεων.

·         Τα μουσεία συμβάλλουν στη γνώση, την κατανόηση και τη διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.

·         Οι πόροι των μουσείων δίνουν τη δυνατότητα και για άλλες υπηρεσίες και δημόσια οφέλη.

·         Τα μουσεία συνεργάζονται στενά με τις κοινότητες προέλευσης των συλλογών τους, καθώς και με αυτές που εξυπηρετούν.

·         Τα μουσεία λειτουργούν μέσα στο πλαίσιο του νόμου.

·         Τα μουσεία λειτουργούν με επαγγελματικό τρόπο.

          Εθνικά πρότυπα

Το Υπουργείο Πολιτισμού καθορίζει με τον νόμο για την Ίδρυση και αναγνώριση μουσείου κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 45 του Ν. 3028/2002, τις διαδικασίες για την αναγνώριση ενός Μουσείου από το Υπουργείο Πολιτισμού. (Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος μας για το επόμενο διάστημα). Ο δρόμος είναι μακρύς εάν σκεφτεί κανείς ότι πέραν του νόμου αυτού δεν υπάρχει κάποιο άλλο θεσμικό κείμενο ή σαφής οδηγία που να καθορίζει διαδικασίες (το θέμα αυτό θα αναλυθεί σε επόμενο άρθρο).

2^ο Βήμα : Προσδιορίζουμε το θεσμικό πλαίσιο ( σκοπό λειτουργίας, ανάγκες και πόρους )

Οι αρμόδιες διοικητικές αρχές (στην περίπτωσή μας ο Δήμος Μονεμβασιάς) οφείλουν να διασφαλίσουν ότι το μουσείο διαθέτει ιδρυτική πράξη, εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας,  και δημοσιευμένο καταστατικό συντεταγμένο σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, όπου ορίζεται σαφώς το νομικό καθεστώς, η αποστολή, η μόνιμη λειτουργία και ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας του μουσείου. Για να μπορέσει να γίνει αυτό, θα πρέπει να απαντηθούν διάφορα ερωτήματα όπως : Υπάρχουν οι κατάλληλοι πόροι για να ξεκινήσει η λειτουργία ενός μουσείου αλλά και κυρίως να διατηρηθεί στο μέλλον; Αποτελεί πράγματι η λειτουργία ενός μουσείου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα το όραμα της τοπικής κοινωνίας;

3^ο Βήμα : Δημιουργία του μουσείου

Για τη δημιουργία ενός μουσείου , θα πρέπει να κατανοηθούν πλήρως οι νομικές και φορολογικές υποχρεώσεις που έρχονται με την ίδρυση και τη λειτουργία του οργανισμού. Το βασικότερο συστατικό του μουσείου αποτελεί ένας πυρήνας εγγράφων, χωρίς τον οποίο δεν μπορεί να λειτουργήσει τίποτα. Σε αυτά δε τα έγγραφα αποτυπώνονται οι θεμελιώδεις αρχές για τις βασικές λειτουργίες του μουσείου. Αυτά είναι: Η δήλωση της αποστολής, ο Κώδικας δεοντολογίας του μουσείου, ο Στρατηγικός Σχεδιασμός ( ο οποίος καθορίζει τις επιχειρησιακές τακτικές για την επίτευξη του οράματος και καλύπτει όλους τους τομείς των επιχειρήσεων του μουσείου), το Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων αναγκών (Καλύπτει όλες τις απειλές / τους κινδύνους που σχετίζονται με το μουσείο, να περιλαμβάνει σχέδια εκκένωσης για τους ανθρώπους, να καθορίζει πώς να προστατεύουν, να εκκενώσουν ή να ανακτήσουν συλλογές σε περίπτωση καταστροφής κ.τ.λ) και τέλος η Πολιτική διαχείρισης συλλογών (θα καθορίζονται η έννοια της στρατηγικής διαχείρισης συλλογών και οι επί μέρους τομείς και τα θέματα που αυτή περιλαμβάνει, τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί, τα πρότυπα, την ψηφιοποίηση των συλλογών και τον σχετικό προβληματισμό για το μέλλον, τα ζητήματα κόστους που σχετίζονται με τη δημιουργία και διαχείριση συλ­λογών, την έρευνα των μουσειακών συλλογών και τη διάδοση της γνώσης, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και τον ρόλο του μουσείου, ζητήματα νομοθεσίας που αφορά τα μουσεία και τη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων, ζητήματα μεταφοράς και αποθήκευσης των μουσειακών αντικειμένων, θέματα ασφάλειας των μουσειακών συλλογών και ειδικά την προετοιμασία για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και έκτακτων περιστατικών (disaster plans), τις περιβαλλοντικές παραμέτρους ενός μουσείου (προληπτική συντήρηση) κ.τ.λ

4^ο Βήμα : Διατήρηση του μουσείου

Μέρα με την μέρα πρέπει να γίνονται περισσότερο κατανοητές από το προσωπικό που εργάζεται στο μουσείο, οι διαδικασίες. Για να μπορέσει όμως να διατηρηθεί και να επαυξηθεί το επίπεδο λειτουργίας του μουσείου, χρειάζονται συνεργασίες. Πρέπει όλοι να είμαστε μέλη της παγκόσμιας κοινότητας των μουσείων και να προσαρμόζουμε τα σχέδια μας όταν και όποτε απαιτείται.

Πιστεύουμε ότι πήρατε μια ιδέα για το τι θα έπρεπε να κάνουμε πριν αποφασίσουμε την ίδρυση και λειτουργία ενός μουσείου. Δεν γνωρίζουμε εάν συνέβη αυτό στην δική μας περίπτωση. Όμως ποτέ δεν είναι αργά, αρκεί να κατανοήσουμε τον τρόπο λειτουργίας των μουσείων και να συνειδητοποιήσουμε ότι χωρίς σωστό σχεδιασμό και ΟΡΓΑΝΩΣΗ (ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ)  δεν πρόκειται να καταφέρουμε τίποτα.

Σε μια σειρά άρθρων  που θα ακολουθήσουν, θα αναφερθούμε σε συγκεκριμένες διαδικασίες, οι οποίες θα πρέπει να αποτελούν και τις διαδικασίες λειτουργίας του δικού μας μουσείου. Εάν πραγματικά θέλουμε να έχουμε αυτό που μας αξίζει. 

To  άρθρο μου που θα δημοσιευθεί στην εφημερίδα "ΤΑ ΒΑΤΙΚΑ" ποθυ θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες.