Ταξίδι στα Κύθηρα: Συνεταιρισμός είναι οι άνθρωποι

Παναγιώτης Σουρής

Συζητάμε με τον κύριο Παναγιώτη Σουρή, Πρόεδρο εδώ και πολλά χρόνια ενός μικρού σε μέγεθος αλλά δυναμικού συνεταιρισμού,  του αγροτικού/ ελαιουργικού συνεταιρισμού Ποταμού Κυθήρων. Ο κ. Σουρής, πρώην ναυτικός -άλλωστε το νησί έχει παράδοση στη ναυτοσύνη- είναι ο αναμορφωτής του συνεταιρισμού, που επίσημα έχει ιδρυθεί το 1954. Λειτουργεί με 180 μέλη – συνεταίρους, κι όπως λέει ο Πρόεδρος, αυτό που επιδιώκουν είναι η ενεργή συμμετοχή όλων των μελών.
Εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο στον φούρνο του Καραβά
Ο συνεταιρισμός διαθέτει ιδιόκτητο ελαιοτριβείο που παράγει περισσότερους από 150 τόνους εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι πως διαθέτουν το λάδι τους.
Ένα μεγάλο μέρος, γύρω στους 70 τόνους λάδι το χρόνο, το αγοράζει ο φούρνος του Καραβά –στο διπλανό χωριό- και το χρησιμοποιεί στα παξιμάδια του. Ο φούρνος ήταν παλιά ελαιοτριβείο, που ακόμη διατηρεί το διάκοσμο από τις  παραδοσιακές πρέσες.

Σήμερα είναι διάσημος, κι η φήμη του έχει ξεπεράσει τα όρια του νησιού, για τη μεγάλη ποικιλία όχι μόνο σε παξιμάδια αλλά και πληθώρα από αρτοσκευάσματα και άλλα τοπικά προϊόντα από αγνά υλικά. Επειδή η ποσότητα του λαδιού είναι ιδιαίτερα σημαντική, και μιλάμε για έξτρα παρθένο, βλέπουμε πως προκύπτουν οι συνέργειες στις τοπικές αγροτικές κοινωνίες, στις οικονομίες, καθώς και τα πραγματικά οφέλη που μπορεί να φέρει ο τουρισμός όταν αναπτύσσεται αρμονικά και παράλληλα  με τις άλλες δραστηριότητες.
Η καινοτόμα συνεργασία με την Αστάρτη.
Εκτός όμως από τον φούρνο, ο συνεταιρισμός έχει αναπτύξει μια ακόμη πιο ενδιαφέρουσα συνεργασία με την επιχείρηση «Αστάρτη».
Επικεφαλής της είναι ένας νέος στην ηλικία, αλλά με πολύχρονη εμπειρία, ο κ. Χάρης Τζωρτζόπουλος. Ζει κι αυτός στο χωριό Καραβάς, με τη σύζυγό του, Μαργαρίτα, το γένος Μερκούρη, που μοιράζεται την επαγγελματική  καθημερινότητα, καθώς και το μεγάλωμα των τριών μικρών παιδιών τους. Ο Χάρης Τζωρτζόπουλος, είναι επί πολλά χρόνια αφοσιωμένος στα βιολογικά προϊόντα, στο λάδι, στις επιτραπέζιες ελιές, στα παξιμάδια, όπως και σε άλλα τοπικά προϊόντα, το μέλι, το καθαρό θαλασσινό αλάτι, για τα οποία επίσης είναι διάσημα τα Κύθηρα, κ.ά.
Με τον συνεταιρισμό του Ποταμού έχουν υλοποιήσει μια ισότιμη και αμοιβαία επωφελή συνεργασία, κι εδώ θα πρέπει να υπογραμμίσουμε το «ισότιμη και αμοιβαία επωφελή», γιατί συνεργασίες έχουν υπάρξει κι αλλού τα τελευταία χρόνια, αμφίβολο όμως παραμένει πόσο ισότιμες είναι. Έτος έναρξης της συνεργασίας αποτέλεσε το 2010, κι έχει σημασία ότι ήταν μόλις  στις αρχές της κρίσης, οπότε, όταν συζητήθηκε στη Γενική Συνέλευση όλοι ήταν ενθουσιασμένοι. Δηλαδή, δεν έγινε επειδή είχαν φτάσει και οι δύο στο ναδίρ της απόγνωσης -όπως έγινε με άλλες περιπτώσεις προς το 2014, βαθιά μέσα στην κρίση-  αλλά επειδή υπήρξε αμοιβαία αντίληψη για την σημαντικότητα της «συνέργειας» αυτής. Σήμερα, μπορούν να ελπίζουν ότι αυτή η κίνηση θα αποτελέσει ορόσημο για τον συνεργατισμό στα Κύθηρα.
Με ένα λοιπόν μακροχρόνιο συμβόλαιο ο συνεταιρισμός του Ποταμού νοίκιασε στην «Αστάρτη» ένα τμήμα από τον έτσι κι αλλιώς ελεύθερο χώρο που διέθετε στο εργοστάσιό του. Ο Χάρης Τζωρτζόπουλος επένδυσε, τον εκσυγχρόνισε, τον εξόπλισε, με βιομηχανικά δάπεδα, με μικρό χημείο, με δεξαμενές, και εκεί τυποποιεί και συσκευάζει όχι μόνο τα δικά του προϊόντα αλλά και το λάδι του συνεταιρισμού, το οποίο πουλιέται με τις ετικέτες του συνεταιρισμού υπό τη διαχείρισή του.


Οι δύο πρωταγωνιστές αυτής της συνεργασίας σχεδιάζουν και πορεύονται για το κοινό όφελος κι αυτό αφήνουν με ειλικρίνεια να φανεί και στα πρόσωπά τους.
Επειδή βρισκόμαστε στην εποχή της πολυσυζητημένης «καινοτομίας», στην Ελλάδα της αιώνιας διχόνοιας, ας προσθέσουμε και την άλλη γνήσια καινοτομία της στέρεης συνεργασίας, πάλι με βάση τα βιολογικά προϊόντα του Χάρη Τζωρτζόπουλου με τον Βαγγέλη Κάλτσα («Βελουιτίνος) και τον Νίκο Μποζάνη (Olea tree), οι οποίοι  δημιούργησαν μια νέα εταιρεία την Family Farms IKE, με έδρα τον Άγιο Στέφανο Αττικής, για την από κοινού εμπορία και διάθεση των βιολογικών προϊόντων τους.
Το λάδι στα εστιατόρια, μια πονεμένη ιστορία
Όπως μας λέει ο Πρόεδρος, Παναγιώτης Σουρής, έχουν εδώ και καιρό φτιάξει ωραίες μικρές και μάλιστα γυάλινες συσκευασίες ώστε να έχουν τα εστιατόρια των Κυθήρων επώνυμο ελαιόλαδο πάνω στο τραπέζι για τους πελάτες τους. Σε ένα μικρό νησί με 20 – 30.000 τουρίστες, που μπορούν να εκτιμήσουν το σωστό φαγητό από τοπικά γνήσια υλικά, ειδικά μάλιστα με πολλούς Ιταλούς που ξέρουν από καλό λάδι, συν τις αρκετές ψαροταβέρνες, θα μπορούσε έτσι να φεύγει μια σημαντική ποσότητα σε καλές τιμές. Τα μικρά φιαλίδια θα αποτελούσαν την καλύτερη διαφήμιση του ντόπιου ελαιολάδου, ώστε φεύγοντας οι τουρίστες να αγόραζαν μεγαλύτερες ποσότητες. Ωστόσο, αν και υπάρχει η υποχρεωτική νομοθεσία, αν και οι τιμή που το πουλάει ο συνεταιρισμός είναι λογική, άλλωστε θα μπορούσε το εστιατόριο να το ενσωματώσει στο κουβέρ ή στο εμφιαλωμένο νερό που ανοίγουν με «το έτσι θέλω», ωστόσο το μέτρο αυτό έχει πολύ περιορισμένη εφαρμογή. Αν είχε μεγαλύτερη διάδοση τότε θα μπορούσε κι ο συνεταιρισμός να κάνει μαζική παραγγελία ώστε να ρίξει το κόστος για τα μπουκαλάκια τα οποία είναι σχετικά ακριβά με 90 λεπτά τα 500 ml και 1,60€ των 100 ml. Δυστυχώς όμως οι εστιάτορες δεν το έχουν ακόμη ενστερνιστεί εθελοντικά, αλλά ούτε και το κράτος έχει τη δύναμη να το επιβάλλει.

4 ελαιοτριβεία, 2 συνεταιρισμοί
Έχοντας μια συνολική παραγωγή που φθάνει γύρω στους 550 τόνους, τα Κύθηρα διαθέτουν τέσσερα ελαιοτριβεία εκ των οποίων δυο ιδιωτικά κι άλλα δύο συνεταιριστικά.
Στην εύλογη ερώτηση «Ωραία και γιατί αφού έχετε ένα μικρό νησί δεν συνεργάζεστε;», ο κ. Σουρής απαντά με τρόπο διπλωματικό: «Η συνεργασία υπάρχει και είναι άριστη τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια που είμαι εγώ Πρόεδρος στον συνεταιρισμό του Ποταμού. Υπάρχει όμως ένα τοπικιστικό πρόβλημα  στο νησί (για να μην λέω εγώ π.χ. ότι εμείς μόνο είμαστε οι καλοί) το οποίο δεν λέμε να το αποβάλουμε και για αυτό δεν μπορεί να γίνει η συνένωση των δύο συνεταιρισμών».
Χωρίς γεωπόνο και κτηνίατρο!
Από τη συζήτηση προκύπτει ότι τα Κύθηρα δεν έχουν τοπικό γεωπόνο, ούτε και κτηνίατρο. Ακούω λοιπόν τα εξής απίστευτα για τον 21° αιώνα, και υποπτεύομαι ότι πριν από 50 χρόνια με το παραδοσιακό Υπουργείο Γεωργίας και χωρίς τον πακτωλό των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, μάλλον τότε ο αγρότης και η αγρότισσα και τα αγροτόπαιδα θα είχαν πολύ καλύτερη υποστήριξη (Αγροτικές Εφαρμογές).

Ο κ. Σουρής περιγράφει: «Αν και γεωγραφικά βρισκόμαστε μια ανάσα από τη Λακωνία, ωστόσο διοικητικά ανήκουμε στη ΔΑΟΚ Αττικής και περιμένουμε να έρθουν ένας γεωπόνος / ένας κτηνίατρος από τον Πειραιά για μια μέρα και μετά πίσω. Είχαμε παλιά μια κοπέλα αλλά πήγε στα κεντρικά.  Έτσι δεν μπορούν να βοηθήσουν κι άλλωστε δεν ξέρουν τις τοπικές συνθήκες και τα προβλήματα. Πως θα προχωρήσει μετά η παραγωγή και θα συνεχιστούν και τα υπόλοιπα στάδια;
Εγώ τώρα έχω κλήμα κι ελιές, φέτος δεν είχα ένα γεωπόνο που χρειαζόμουν, το σταφύλι το περισσότερο μου χάλασε γιατί δεν είχα μια βοήθεια από ένα ειδικό. Και έπρεπε να κάνω ό,τι έκανα μόνους μου με τα τηλέφωνα. Πως λοιπόν θα ασχοληθεί κάποιος νέος  άνθρωπος αν δεν έχει κάποια βοήθεια;  Το είπα και το ξαναείπα και στους αντιπεριφερειάρχες και στο δήμο.
Η κτηνοτροφία τελειώνει στο νησί. Θα μπορούσε να έχει φοβερή κτηνοτροφία με πρόβατα, κατσίκια και μοσχάρια γιατί έχει μέρος  να τα θρέψει. Δεν υπάρχει όμως το σφαγείο. Είχαμε κάνει  πριν από 6-7 χρόνια μια συγκέντρωση στο σφαγείο, τώρα κάνει μια κίνηση ο δήμος αλλά μέχρι να γίνει… οι κτηνοτρόφοι θέλουν να τα διώξουν από πάνω τους γιατί δεν έχουν τι να τα κάνουν  και έτσι λοιπόν πάει κι αυτή η ευκαιρία».

Ο ίδιος συνεχίζει μιλώντας για τις αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες,  τα έργα ανάπτυξης, τα προγράμματα που χρειάζονται:
«Το νησί φθάνει τους 550 τόνους λάδι (κυρίως κορωνέικη)  αλλά με μεγάλες ετήσιες διακυμάνσεις. Τα τελευταία τέσσερα ιδίως χρόνια υπάρχει πρόβλημα. Η περσινή χρόνια ήταν χάλια και πιο πριν ήταν καταστροφική. Ξηρασίες μεγάλες, ελπίζαμε κάτι φέτος με τις βροχές αλλά δεν εξελίχθηκε σε καλή χρονιά. Το χειμώνα έκανε πάρα πολλές βροχές αλλά πριν υπήρχε μεγάλη ξηρασία, οπότε τα δέντρα για να κρατηθούν πετάξανε ανθούς και δεν καρποφόρησαν.
Έχει περιουσίες και θα μπορούσε να έχει και παραγωγούς να ασχοληθούν περισσότερο, όμως δεν βοηθιέται ο κόσμος από το κράτος. Όπως είπαμε και νωρίτερα, όταν δεν υπάρχει γεωπόνος, ούτε κτηνίατρος. Υπάρχουν νέοι άνθρωποι που έρχονται από την Αθήνα και ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τα αγροτικά, αλλά σε αυτές τις συνθήκες δεν αντέχουν και φεύγουν.

Για παράδειγμα, όπως οι καιροί πάνε με την κλιματική αλλαγή, θα μπορούσαν να φτιάξουν κάποιες λιμνοδεξαμενές χαμηλού κόστους να μαζεύουν λίγο νερό το χειμώνα από κάποιες βροχές. Εγώ το κάνω από μόνος μου για να ποτίζω, γιατί με τόση ξηρασία τα χωράφια δεν αποδίδουν. Έχει να βρέξει από τον Μάιο. Τόσο καιρό θα μπορούσαμε να είχαμε νερό. Αλλά από την στιγμή που δεν έχουμε τα βασικά δεν γίνονται έργα για την ανάπτυξη.
 Ήταν να συνεργαστούμε με την Ένωση Λακωνίας το 2015 για τις ομάδες παραγωγών αλλά δυστυχώς εμείς δεν τα καταφέραμε να συμμετάσχουμε στο πρόγραμμα διότι τότε θέλαμε 2,5 χιλ. στρέμματα και δεν τα είχαμε οπότε μείναμε έξω για λίγα στρέμματα, ενώ είχαμε τους παραγωγούς.
Τώρα έχουμε κάνει μόνοι μας αίτηση στο ΕΣΠΑ με το μέτρο της μεταποίησης και περιμένουμε. Θέλουμε να φτιάξουμε λίγο το κτήριο (σοβάντισμα, βάψιμο, δάπεδα) και να αλλάξουμε κάποια ελαιουργικά μηχανήματα. Επίσης χρειαζόμαστε μια ακόμα αποθήκη, ένα τρακτέρ με καταστροφέα, ούτως ώστε οι παραγωγοί να μην καίνε και τα κλαδιά αλλά να τα καταστρέφουν και ενσωματώνουν στο έδαφος. Αν το πάρουμε θα μπορεί όποιος παραγωγός μέλος θέλει να  εξυπηρετηθεί από τον συνεταιρισμό γιατί κανείς δεν μπορεί μόνος του να το κάνει».
Ποια είναι η στρατηγική του συνεταιρισμού
Όσο για την στρατηγική του αγροτικού/ ελαιουργικού συνεταιρισμού Ποταμού Κυθήρων, «Πρώτος στόχος για τον συνεταιρισμό μας είναι η ανάπτυξη της παραγωγής και στη συνέχεια η τυποποίηση και η εμπορία των προϊόντων μας αξιοποιώντας την καλή συνεργασία που έχουμε με τον Χάρη Τζωρτζόπουλο και την Αστάρτη, καθώς και με τον φούρνο του Καραβά».
(φωτογραφίες Βασίλης Ζαμπούνης/ olivenews.gr, εκτός από του φούρνου Καραβά)
 ΠΗΓΗ  www.olivenews.gr/