Μιά ίστορικο-λαογραφική προσέγγιση τής πιό άπόντιστης γεωλογικά Κυθηραίκής γής,τού Ποταμού Κυθήρων τού 1939!

Γράφει ο κος Αναστάσιος Πήλιας

Διδακτωρ Νομικης Σχολης Πανεπιστημιου Αθηνων

Μιά ίστορικο-λαογραφική προσέγγιση τής πιό άπόντιστης γεωλογικά Κυθηραίκής γής,τού Ποταμού Κυθήρων τού 1939!

(Μέ άφορμή τό reunion,μετά άπό χρόνια, 3 άδελφών στίς 21/9/1939,τελευταίου χρόνου τού μεσοπολέμου, όπως τήν διηγείται

ένα γραμμόφωνο τής έποχής....)

Σέ περιόδους άσφυξίας,ή άναδρομή πρός ύγιει νότερες έποχές καί εύγενικές νοσταλγίες,άποτελεί τό καλύτερο φάρμακο άντιμετώπισης τού τρέχοντος ζόφου. Ανοιξα χθές ένα κληρο νομικό γραμμόφωνο μέ βυσσινί βελούδινη έπένδυση ,γαμήλιο δώρο σ'ένα νιόπαντρο ζευγάρι πού τέλεσε τόν γάμο του,στίς άρχές τού 1933 στόν Μητροπολιτικό ναό Αθηνών . Απ' τήν πολυετή άχρησία καί τά άπωθημένα του ξέσπασε, κελαηδώντας δυνατά.""Πήγα σέ μάγισσες νά βρώ τά μαγιοβότανα πού κάνουν τίς καρδιές ν'άλλάξουν γνώμη, πήρα βουνά καί τρίστρατα γιά σένανε, καί άκόμα μέ τραβούν δρόμοι καί δρόμοι,στόν Ποταμό μέ βγάλανε,σέ μέρος πού δέν χωράει ό νούς, στό πιό έπιτελικό ίστορικό βορειονατολικό σημείο του. Εκεί πού ό σύγχρονος ""βιγλάτορας ό Σταύρος Μπαβέας καί ή Ακριβή Κορωναίου έκτισαν κάστρο παλάτι στήν τοποθεσία τού 2 Πύργου γιά νά θωρεί τήν βόρεια ένδοξη άρχέγονη προέκταση τούΜεγάλου χωριού τής Κυράς."'

Σέ λίγες ήμέρες γιορτάζει ή χαρά τών Κυθηρίων ή Ούρανόδροσος Μυρτιδιώτισσα ,καί στόν Ποταμό βρίσκονται καί πολλοί εξ Αθηνών Ποταμίτες. Νά ή εύκαιρία γιά ένα βραδυνό σουαρέ πρός τιμήν τού μόλις πρόσφατα χειροτονη θέντος άδελφού της Ακριβής, Ιωάννη καί τής συζύγου του Είρήνης, πού έχουν χρόνια να τούς δούν,ούτε στόν γάμο τους, λόγω άποστάσεως δέν κατόρθωσαν νά πάνε. Τό ίδιο καί ή άλλη άδελφή τους πού θά έλθει άπό τήν μεγάλη γέφυρα τού Λιβαδίου,ή Αδαμαντία σύζυγος τού διδασκάλου Ιωάννη Σεμιτέκολου-Βικέτου μέ τά πανέμορφα παιδάκια της, τόν Ανδρέα, Εμμανουήλ καί Εύάγγελο. Τά ύπόλοιπα 4 άγόρια άδέλφια τους,τό ένα καλύτερο άπ τά άλλα δέν θά παραστούν κυρίως λόγω άποστάσεως. Η Ακριβή καί ό Σταύρος ,περιμένουν σέ λίγο ,τήν φίλη καί γειτόνισσα Καλυψώ Μιχαλακάκη, μέ τόν άνδρα της Σπύρο, τ,άδέλφια της τού Μιχάλη Μεγαλοκονόμου ,φίλου άπό την Αμερική πρίν γίνει Δήμαρχος, μέ τόν πατέρα της τής νεαράς Είρήνης Δημήτρη Ζαντιώτη έπιχειρηματία τών Άθηνών. Περιμένουν τόν Παναγιώτη Τσιτσίλια, φίλο καί Δικηγόρο τού άδελφού της Είρήνης γνωστού έπιχειρηματία Παναγιώτη Ζαντιώτη, τόν φίλο τού νιόπαντρου ζεύγους άνώτατου άξιωματικού Ποταμίτη Αλέξανδρου Τσιγγούνη, τόν φίλο Μήτσο Ψαλιδά έξέχοντα μουσικό, πού πούλησε στούς νιόπαντρους ένά κομμάτι γής στόν Καραβά ,πού κτίζουν τό νέοτους τό σπίτι, τίς έξαδέλφες τής νύφης Σταυρούλα Προβατάρη ,Αννα Καψάνη τής Αγ.Πελα γίας,τίς Χαρούλα Ζαντιώτη-Μελιτά τού φίλου τους πουχει τό Συντριβάνι εύεργέτη Τριφύλλη ,Είρήνη μετέπειτα Μηνά Γκιουζέλη, τήν έξαδέλφη μαμά τών Χρυσαφίτιδων ,τήν καλοκάγαθη Έλένη μετέπειτα Λειβαδίτη, συγγενούς καί κουμπάρας, τήν έξαδέλφη ,Ακριβής , Αδαμαντιας καί Ιωάννη,συζ. επιχειρηματία Σουρή από τό 1930 τής ΔΕΗ Ποταμού, άπό τό χωριό της μητέρας τους Εριφύλης, Τριφυλλιάνικα.

Προσκεκλημένος καί ό πρώτος έξάδελφος τους Γιώργος Ζαντιώτης-Σαραντάκος. Ο Σταύρος Μπαβέας έχει προσκαλέσει τ'άδελφι α του, τόν Κώστα καί Διονυσία Τσαμπηρα καί τον μέγα μουσικό Εύάγγελο Καβιέρη . Τό τί άκούστηκε, είναι πολυσύνθετο, άνάλογο της άξίας ολων τών προηγουμένων. Είναι όμως άπαγορευμένο νά τραγουδήσουν οτι και ό Αττίκ ...μαραμένα τά γιούλα καί οί βιόλες..νά ζεί κανείς η νά μήν ζεί...πολλοί άπό τήν όμορφη συντροφιά...έχουν δυσάρεστες μνημες, έχασαν τά χρήματα τους τό 1928 στήν Αγγλοαμερικάνα Τράπεζα τού Ποταμού πού πτώχευσε. Θά άκουστούν γνώμες τού Ξενονφώντα Ζολώτα, θείου τού γνωστού Παύλου Τσίμα γιά τό κράχ τού 29,γιά τήν νέα πορεία τού νησιού ,από Ιανουάριο τού 1929 στόν νομό Αττικής καί Βοιωτίας. Τούς ρυθμούς οίκονομικής άνάπτυξης καί τό πουγγί πού έχουν οί Τράπεζες 300000 λιρών. Θά μιλήσουν γιά τήν μάστιγα τής φυματίωσης, τόν έρανο άπανταχού τού κόσμου γιά τήν ένίσχυση τού άγαθοερ γού ταμείου Παναγία Μυρτιδιώτισσα. Τίς προσπάθειες γιά δημιουργία Σανατόριου στήν Αγία Μόνη, πού ό Δωρόθεος Κοτταράς ,δεν προωθούσε, άν καί έπίσημα χείλη τόν προειδο ποίησαν,ότι ό άσταθής οικονομικός περίγυρος θά κατέτρωγε τόν όβολό άγάπης τών πιστών, όπως καί έγινε, χωρίς νά παραδειγματιστούν από τήν γρήγορη άνέγερση τού τριωρόφου κοι νοτικού κτιρίου τού Ποταμού μέ τήν πλακόστροτη μεγαλοπρεπή πλατεία του. Κάποιος άπό τήν παρέα έπεσήμανε...ότι ό Δωρόθεος.. πιό πολύ ένδιαφερόταν νά μεγαλώσουν τά όρια τής Μητροπόλεως μέχρι Μονεμβάσια παρά ότιδήποτε άλλο . Οταν απέτυχαν τά σχέ δια του ,ζήτησε μετάθεση τό 1935 ,καί μετακινήθηκε στήν Μητρόπολη Λαρίσης. Στήν Είρήνη θά τής πούν πού νά άγοράσει στό παζάρι τής Κυριακής,τέλειο άργαλειό, καί κοντά στόν Αγιο Γιάννη, κάτω άπό τήν πλατεία , πώς θά διαπραγματευτεί γιά νά άγοράσει ένα όμορφο καί υγιες γαιδουράκι. Ο Παν. Τσιτσίλιας θά πεί στόν νεαρό Ιωάννη, μούπε καί ό πεθερός σου,οτι οί έπιχειρήσεις σου ,florida , στό Σύνταγμα καί τό Λουτράκι δέν πήγαν καλά,..μάλλον δέν έκανες γιά έμπορος τών Εθνών...εύχομαι νά ..τιμήσεις τόν Απόστολο τών Εθνών Παύλο. Θά μάθει ότι από 1937 τό Σχολαρχείο είναι Ημιγυμνάσιο μέ τήν προσθήκη τέταρτης τάξης. Θά μιλήσουν καί γιά τούς Ανδριανόπουλους,Γιάννη Βάζο τού Ολυμπιακού,τόν Αγγελο Μεσσαρη καί τόν Μητσο Μπαλτάση τού Παναθηναικού,τόν Βικελίδη τόυ Αρη,τόν Κλεάνθη Μαρόπουλο τής ΑΕΚ, καί γιά τά σχέδια μιάς μεγάλης τοπικής όμάδας ΑΟΠ! Ακούγεται πόσο φιλελεύθερα σκέπτονται,όλες καί όλοι ακόμα καί στό φλέρτ,όταν άπέναντι άν σηκώσεις κοπέλα γιά χορό ..ισως νά μήν τό πληρώσεις..μέ στεφάνι άλλά κάτι χειρότερο....!Εγινε τής μόδας..στό παζάρι τήν Κυριακή...τό φλέρτ ..γίνεται καί τραγουδιστά μέ τό τραγούδι τού 1939 τού Φατσέα...Μίλα μου ....καί άς μή μέ άγαπάς. Κάποιοι ύπερτονίζουν τίς δωρεές τούΣ. Μπιζάνη τού Καιρου, τού Π. Τσαμπηρά, τού Μηνά Καψάνη,τού Μηνά Λεβούνη,τού Εύστάθιου Δηλαβέρη, τού λαδιού τού Μιχ. Μεγαλοκονόμου καί άλλων γιά τήν Κυρά, για τήν άγιογράφιση τού Ι.Βουτζίδη.

Στήν όμορφη συντροφιά υπάρχουν καί συγγενικές έμπειρίες άπό τήν Σμύρνη. Πώς μερικοί μετα τήν πρόταση γιά Νόμπελ Είρήνης Βενιζέλου γιά τόν σφαγέα τών Ελλήνων τής Σμύρνης πέτυχαν καί πήραν τά κρυμμένα χρυσαφικά , αφού βρήκαν στόν Ευοσμο τά σπιτια τους; Πώς πονταροντας στά έθιμα τών Τουρκων,τό κατόρθωσαν. Αναφέρει μιά κυρία..η νέα ένοικος τουρκάλα, φοβάται οπως όλοι οί Τουρκοι τίς κατάρες. Μήν βαρυγκομίσεις...πάρε...ότι θέλεις..έλα νά σέ κεράσουμε..Θά άκουστούν στήν γυναικεία παρέα καί γιά τά τής μόδας τής..έποχής. Τού άμανικου έπενδύτη ,την περισσότερη δαντέλα,οχι φερμάρ,περισσότερα κουμπιά, νέα όμορφα καπέλα.Αλλά καί οί ανδρες μέ τά στενά κάτω παντελόνια, τά νεα πλατύτερα σακάκια, τό βραδυνό γιλέκο,τό πρωινό πουλόβερ, τά τραγικά για γυναικες καί ανδρες ραβδωτά μαγιό ..τυπου φυλακισμένων τής Αγιας Πελαγίας..καθώς καί γιά τήν νέα casualty ταση.

Ο Τσιγγουνης μονοπωλεί τό ένδιαφέρον μέ τήν προ όλιγων ήμερών τόυ Χίτλερ είσβολή στήν Πολωνία..καί τί περιμενει τήν Ελλάδα, καί ό Μιχαλακάκης Σπυρος λεει γιά τό Παρος πού σταματά ,κοντράροντας τόν Τσιτσιλια....ότι προσθετικά χρειαζεται καί ή Αγια Πελαγία...καί όχι μόνο τό Διακόφτι . Η Είρήνη έξηγεί στήν Καλυψώ πώς βρεθηκαν οί γονείς τους,πρωτα στό Castle Garden μέχρι τό 1890,πρόδρομο τού Ellis island . Πώς οί Κυθήριοι απο το 1840 είχαν γίνει Κολόμβοι. Πώς ό Μιχάλης μετεπειτα έπιτυχημένος Δήμαρχος Ποταμιεων βρισκοταν μέ τόν πατερα της Δημήτρη στό Hoboken NJ μέ τό τραινο, ό ένας άπό pen state καί ό άλλος άπό τό Boston, γιά νά προχωρήσει ή ίδεα τού ""Αθηνά"" γιά νά ίδρυθεί έλληνική έκκλησία στήν Νέα Υόρκη. Επίσης πώς πηγαιναν πρό τού 1900 μέ feeder ships σέ μεγαλα λιμάνια τής Εύρώπης καί μετά κατά προτίμησηNY or Boston. Η βραδυα πριν τελειωσει εχει καί χορευτικο μέρος..λικνίζονται στά βήματα του ταγκό..όπως τό λένε άπο τό 20 στήν Αθήνα., .Οί Ποταμίτες γνωρίζουν καί μερικές φιγούρες,salidia,salidia crusada,sentada. Ο κύριος έκπρόσωπος τού τανγκό Ed. Bianco στήν Εύρώπη ,βρισκεται στήν Αθήνα, φίλος τού Παναγιώτη Ζαντιώτη καί Παναγιώτη Τσιτσιλια. Σχεδιάζουν νάρθουν τόν έπομενο χρόνο στόν Ποταμό.. Μονολογώ...πού πηγε τό τόσο μεγαλείο τού Ποταμού;

Καί λίγα γιά μιά μεγάλη κυρία...τήν οικοδεσποινα Ακριβή. Μετά 4 χρόνια, στήν γέννα τού 4ου παιδιού τους, ο Θεός θά τήν παρει στήν κοινωνία τών Αγγελων....όλα της τά παιδιά έξαιρετικά...μά τό παιδί πού έπέζησε ..σύμφωνα μέ τόν Ευστάθιο Σπαρτης άν ή κοινωνία είχε τετοια μέλη...θάταν κοινωνία Αγγέλων!!! Κάπου έκεί άκούστηκε ...καί ό Τσιτσίλιας....θυμασαι στό τραπέζι τής μητερας σου...στά 13.σου..πού.μέ ρώτησες παρουσία τού Θήρας...Σαραντοπου λων...πού ψάχναμε για Δεσπότη ...τί στοιχεια ύπάρχουν γιά τήν""αποσκιερή ιστορία τού νησιού;"" Παρ' όλο που δεν πηρες τήν εφημερίδα πού πρώτος ήθελε ό Αρης...σού έδωσε ...καί κάποιες ....κατευθύνσεις πού περιμένουν.... Εδώ βρήκαμε ολη τήν Επισκοπική ίστορία του νησιού, το άγαπημένο σου...Τσαγκαρεβούνι, όδήγησε στό Τσαγκάρι καί στό Αρκάρι..μέ πιό παλιά ίστορία καί άπό τής Κολοκυθιάς. Μάθαμε έδώ πάνω καί όλες τίς φιγούρες τού ταγκό. Σέ λίγα λεπτά τό νοσταλγικό γραμμόφωνο τελειώνει...μέ ένα όνειρικό τραγούδι τής Ρώμης τού 1937, άπό τήν Τζένη Χαρίτου....Τό τραγουδι σου κιθάρα, έπικό τού μεγαλείου...καί τής....αποσκιερής ίστορίας τού Ποταμού Κυθήρων!!!!