Ήσυχη και οικογενειακή εκ πρώτης όψεως, η Νεάπολη Βοιών έχει πλούσιο ναυτικό παρελθόν, καρπερή γη, καινοτόμους παραγωγούς, άρτια μουσεία και εντυπωσιακά φυσικά αξιοθέατα σε κοντινές αποστάσεις, ενώ αποτελεί και βάση για καθημερινές εξορμήσεις στην εξωτική Ελαφόνησο.
Μια παραθαλάσσια κωμόπολη στα νότια του νομού Λακωνίας, «πρωτεύουσα» της περιοχής των Βατίκων, που εκτείνεται από το χωριό Ελίκα μέχρι τον Καβομαλιά. Εύκολη, μικρή, ήρεμη, με μια ακαθόριστη αντικαταθλιπτική αύρα, που τη διαφοροποιεί από τα μεγάλα αστικά κέντρα της σημερινής Ελλάδας.
Άποψη της Νεάπολης. Την περατζάδα της Λεωφόρου Βοιών μονοπωλούν εστιατόρια και τσιπουράδικα. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
Ο οικιστικός ιστός της αποτελείται από κεραμόσπιτα, η κίνηση συγκεντρώνεται στη Λεωφόρο Βοιών –μια περατζάδα πάνω στη θάλασσα με εστιατόρια και τσιπουράδικα το ένα δίπλα στο άλλο–, ενώ σήμα κατατεθέν της είναι το άγαλμα του Βατικιώτη Θαλασσινού, τοποθετημένο δίπλα στην προβλήτα. Η αρχική γνωριμία με τον τόπο σού αφήνει κυρίως αυτά – όχι πολλά παραπάνω. Θέλει λίγο ψάξιμο για να ανακαλύψεις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές της περιοχής. Τρεις ιστορίες έμαθα στη Νεάπολη που μου έκαναν εντύπωση: η πρώτη έχει να κάνει με κρεμμύδια, η δεύτερη με κοκτέιλ από αρχαίο υδρόμελο και η τρίτη με έναν εξάντα, μια νάρκη και ένα δελφίνι.
Κρεμμύδια με ιστορία
Και ποιος δεν έχει ακούσει για το βατικιώτικο κρεμμύδι; Μέχρι και στη «Ρωμιοσύνη» του το αναφέρει ο γεννημένος στη γειτονική Μονεμβασιά Γιάννης Ρίτσος: «...λογαριάζεται απ’ την αρχή η παλιά λαβωματιά κ’ η καρδιά ξεροψήνεται στην κάψα σαν τα βατικιώτικα κρεμμύδια μπρος στις πόρτες». Ο τοπικός πληθυσμός του φυτού Allium cepa L. καλλιεργούνταν στα Βάτικα πριν από τα βυζαντινά χρόνια, σύμφωνα με στοιχεία που μας παραχώρησε η γεωπόνος Μαρία Δρίβα, στα οποία αναφέρεται ότι ακόμη και σε έκθεση του Καποδίστρια, το 1828, τα πικάντικα βατικιώτικα κρεμμύδια χαρακτηρίζονταν εξαγώγιμα προϊόντα και βασική πηγή εισοδήματος για τους ντόπιους.
Σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά. Τα Βάτικα παραμένουν κόμβος της κρεμμυδοπαραγωγής, αλλά καλλιεργούνται κυρίως υβρίδια, τα οποία θεωρείται ότι έχουν διπλάσια απόδοση από τα βατικιώτικα. Λίγοι είναι οι παραγωγοί που συνεχίζουν την παράδοση. Όπως ο 27χρονος Δημήτρης Αρώνης, που μιλάει σχεδόν με τρυφερότητα για τον τοπικό καρπό. «Τι να πω, είναι βότανο... Αυτό το κρεμμύδι, έτσι και το πάρεις όπως είναι με τα φύλλα και το κρεμάσεις, μπορεί να κρατήσει κι ένα χρόνο». Το βατικιώτικο κρεμμύδι χωρίζεται σε δύο τύπους, την πλαδένα και τη σβούρα, η οποία έχει κυριαρχήσει, ίσως «γιατί είναι πιο εμφανίσιμη».
Οι τοπικοί παραγωγοί πωλούν τα προϊόντα τους κάθε Πέμπτη στη λαϊκή αγορά της Νεάπολης. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
Με θεραπευτικές ιδιότητες (καταπραΰνει φλεγμονές, κακώσεις, πονόλαιμους), το βατικιώτικο κρεμμύδι αποτελεί πρώτη ύλη και στη γαστρονομία. «Στα Βάτικα δεν νοείται να ετοιμάσεις ταψί γεμιστά χωρίς να έχει μέσα τουλάχιστον τέσσερα κρεμμύδια», μας λέει μία ακόμη παραγωγός, η Δέσποινα Παπούλη-Βαγγελόγλου. Κρεμμυδόπιτες, πίτσα με κρεμμύδι, ψητά κρεμμύδια στον φούρνο με μέλι, ξίδι, θαλασσινό αλάτι και ρίγανη («τα οποία γίνονται ένας πολύ ωραίος γκουρμέ μεζές») είναι συνταγές στις οποίες πρωταγωνιστεί ο ιστορικός καρπός, για τον οποίο, απ’ ό,τι φαίνεται, οι κάτοικοι είναι πραγματικά περήφανοι. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τον Δεκαπενταύγουστο διοργανώνεται στη Νεάπολη διήμερη εκδήλωση προς τιμήν του βατικιώτικου κρεμμυδιού, με ομιλίες και παρασκευή, μεταξύ άλλων, μιας τεράστιας κρεμμυδόσουπας.
Κοκτέιλ με αρχαίο υδρόμελο
Κι από τα κρεμμύδια σε άλλα δώρα των Βατίκων, όπως είναι το λάδι, το μέλι και το υδρόμελο, τα οποία έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε χάρη στην οικογένεια Σωτήραλη. Υδραυλικός ήταν ο Παρασκευάς Σωτήραλης και είχε σαν χόμπι τα μελίσσια. Κάποια στιγμή παράτησε το επάγγελμά του και στράφηκε ολοκληρωτικά στην αγροτική παραγωγή. Σήμερα, μαζί με την οικογένειά του, παράγουν βιολογικό αγουρόλαδο από την τοπική ποικιλία αθηνολιά («έχει υψηλές πολυφαινόλες και είναι καλό για την υγεία»), μέλι, κεραλοιφή, Μελιτόξιδο (μοιάζει με μπαλσάμικο) και –το πιο ενδιαφέρον από όλα– Μελιτόκρασο. «Πρόκειται για το αρχαίο υδρόμελο. Όπως το ακούμε, μέλι και νερό, δεν έχει κανένα άλλο συστατικό».
Το υδρόμελο είναι αυτό που στα αγγλικά ονομάζεται mead, ένα αλκοολούχο ποτό που εντοπίζεται σε πολλές αγροτικές κοινωνίες της αρχαιότητας, από την Ευρώπη έως την Ασία και την Αφρική. Πώς το ξέθαψε η οικογένεια Σωτήραλη; «Το φτιάχνανε οι παλιοί μελισσοκόμοι εδώ στα Βάτικα. Πήγαινε από στόμα σε στόμα. Είχε μάθει να το φτιάχνει και η μητέρα μου», εξηγεί ο Παρασκευάς Σωτήραλης για ένα ποτό οικιακής κατανάλωσης που ο ίδιος έβγαλε στην παραγωγή, καταφέρνοντας μάλιστα να κατοχυρώσει και δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.
Το υδρόμελο έχει 8-10 αλκοολικούς βαθμούς και πίνεται σαν λικεράκι. «Πολλές φορές τον χειμώνα μπορεί να πιούμε ένα σφηνάκι το πρωί που φεύγουμε από το σπίτι. Μας δίνει ενέργεια. Έχουμε βρει συγγράμματα ότι το χρησιμοποιούσαν αρχαίοι γιατροί, όπως ο Ηρόδικος, και το έδιναν για τονωτικό στους ασθενείς». Το πιο ενδιαφέρον, πάντως, είναι ότι η Μαριλένα, κόρη του κ. Σωτήραλη, συνεργάστηκε με τον βραβευμένο bartender Παναγιώτη Γκοβάτσο και λάνσαραν τέσσερα κοκτέιλ με βάση το υδρόμελο (όπως είναι το Melitokraso Sour με μαρέγκα και old fashion bitters, και το Mead Americano με aperol και σόδα μανταρινιού), τα οποία εντάσσουν το προϊόν στη σύγχρονη κουλτούρα.
Πόλη της ναυτοσύνης
Κι από τη γη στη θάλασσα. Και πιο συγκεκριμένα σ’ ένα πλοίο, μέσα στο οποίο βρέθηκε ένα όπλο για φωτοβολίδες. «Μας το έδωσε ο ναύαρχος Μανάκος. Είναι από το επισκευαστικό “Ήφαιστος”, πλωτό συνεργείο που είχε κάνει δώρο ο Κάιζερ στον γαμπρό του, βασιλιά Κωνσταντίνο, και το οποίο πήρε μέρος και στους δύο παγκόσμιους πολέμους». Στη συνοικία Βροντάς, στον χώρο του παλιού σχολείου και νυν Ναυτικού Μουσείου, ο πρόεδρος της δημοτικής κοινότητας Νεάπολης, Ιωάννης Γεωργουδής, περιγράφει πώς συγκεντρώθηκαν κομμάτι κομμάτι κειμήλια από κατοίκους της περιοχής, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένας εκθεσιακός χώρος που θα αφηγείται την ιστορία της τοπικής ναυτοσύνης μέσα από στοιχεία της υλικής πραγματικότητας: ένα φινιστρίνι, έναν εξάντα, ένα ηλιακό ρολόι, μία μαγνητική πυξίδα, ένα δρομόμετρο, μία θαλάσσια νάρκη από την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κ.ά. Ακόμα και σκελετός δελφινιού που βρέθηκε σε κοντινή παραλία –και συναρμολογήθηκε από τον άνθρωπο που τον εντόπισε– περιλαμβάνεται στα εκθέματα.
Το συγκεκριμένο μουσείο είναι πολύ σημαντικό και αξίζει οπωσδήποτε μια βόλτα σε αυτό, γιατί καταγράφει ένα τεράστιο κεφάλαιο των Βατίκων, στο οποίο στηριζόταν διαχρονικά η οικονομία. Θα μάθετε για την –αρχικά σεμνή και μετέπειτα θαρραλέα– πορεία των βατικιώτικων αλιευτικών και πώς αυτά εδραίωσαν την παρουσία τους στις ελληνικές θάλασσες, για τον βαρκαλά, το πέραμα, το τσερνίκι, το περαμοτσέρνικο και άλλα σκαριά που χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι, αλλά και για τις τοπικές ναυτιλιακές εταιρείες και τα πλοία που σφράγισαν τη ζωή στα Βάτικα (όπως η «Μυρτιδιώτισσα» της Λακωνικής Ακτοπλοΐας Α.Ε. και ο «Κανάρης» της Μαλέας Ναυτιλιακής Α.Ε.).
Βουτιές, κανό και παιχνίδι με τα κύματα. Η ζωή κυλά σε αργούς ρυθμούς στην εξωτική Ελαφόνησο. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
Φινάλε στην Ελαφόνησο
Κι αφού θα έχετε πάρει μια γερή δόση από τη ζωή στη Νεάπολη, την αγροτική παραγωγή, την ιστορία, τους ανθρώπους και τα μουσεία της, ώρα για λίγη... Ελαφόνησο. Το καραβάκι που εκτελεί δρομολόγια προς το εξωτικό νησάκι φεύγει από την Πούντα, που βρίσκεται γύρω στα 12 χλμ. δυτικά της Νεάπολης. Η φήμη της Ελαφονήσου τα τελευταία χρόνια έχει εκτοξευτεί. Οι Νεαπολίτες μάς λένε ότι οι φίλοι τους από την Αθήνα τούς θεωρούν υπερτυχερούς που σε μισή ώρα από το σπίτι τους μπορούν να λιάζονται στην παραλία του Σίμου. Δεν έχουν άδικο. Η Ελαφόνησος είναι ένα νησάκι μαγικό, από τα μέρη όπου πραγματικά μπορείς να «αδειάσεις» (αρκεί να μην πάτε στην κορύφωση της τουριστικής σεζόν που γίνεται χαμός). Με μικρή έκταση (μόλις 19 τ. χλμ.), αφράτες αμμουδιές και κρινάκια της θάλασσας, το νησί φημίζεται για δύο κυρίως παραλίες: του Φράγκου και του Σαρακίνικου, περισσότερο γνωστές ως Μικρός και Μεγάλος Σίμος. Βρίσκονται στο δεξί ποδαράκι της Ελαφονήσου, έχουν νοτιοδυτικό προσανατολισμό και αποτελούν το απόλυτο καθαρτήριο. Ηλιοθεραπεία, μεσημεριανή μπίρα and the living is easy...
Ήρεμη μεσημεριανή βόλτα στις γειτονιές της Νεάπολης. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
χρήσιμες πληροφορίες
Μετάβαση
Η Νεάπολη απέχει από την Αθήνα 321 χλμ. (διάρκεια ταξιδιού περίπου πέντε ώρες, κόστος βενζίνης/διοδίων γύρω στα 42 ευρώ η απλή μετάβαση). Για την Ελαφόνησο υπάρχουν τακτικά δρομολόγια από Πούντα (τηλ. 27340-61122, διάρκεια ταξιδιού γύρω στα δέκα λεπτά, κόστος μετ’ επιστροφής: 2 ευρώ το άτομο, 21,50 ευρώ το αυτοκίνητο).
Διαμονή
Νεάπολη
• Ξενοδοχείο Αϊβαλί (τηλ. 27340-22287, aivalihotel.gr). Ένα όμορφο ξενοδοχείο, με πολύ φιλόξενους ιδιοκτήτες, στην παραλία της Νεάπολης. Έχει μονόκλινα και δίκλινα δωμάτια, δωρεάν ασύρματο ίντερνετ, μπαρ και πάρκινγκ. Το μεγαλύτερο ατού του είναι η θέα στη θάλασσα, ειδικά όταν νυχτώνει. Από 40 ευρώ.
• Limira Mare (τηλ. 27340-22236, www.limiramare.gr). Ποικιλία δωματίων και σουιτών (standard δίκλινο με θέα σε κήπο ή θάλασσα, standard τρίκλινο, οικογενειακό, σουίτα με θέα στη θάλασσα) σε ένα κατάλυμα που έχει, επίσης, εστιατόριο-μπαρ. Από 60 ευρώ.
Ελαφόνησος
• Simos Camping (τηλ. 27340-22672, simoscamping.gr). Βρίσκεται πάνω από τη μεγάλη παραλία του Σίμου και είναι διάσημο στους απανταχού κάμπερς. Μπορείτε να νοικιάσετε ποδήλατα (5 ευρώ την ημέρα), αλλά και να φέρετε το κατοικίδιό σας, με την προϋπόθεση ότι έχει βιβλιάριο και ότι αναλαμβάνετε να μην ενοχλεί τους γύρω σας και να συλλέγετε τα περιττώματά του. Από 25 ευρώ (διανυκτέρευση δύο ατόμων σε δική τους σκηνή, παροχή ρεύματος, συμπεριλαμβάνεται κόστος πάρκινγκ).
• Studios Maniati (τηλ. 27340-61190, www.elafonisosmaniati.gr). Βρίσκεται σε ένα μεγάλο ήσυχο κτήμα, γύρω στα 600 μ. από το λιμάνι. Έχει διαμερίσματα για οικογένειες και στούντιο για δύο ή τρία άτομα, εξοπλισμένα και με δωρεάν ίντερνετ. Από 50 ευρώ.
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo: www.booking.com
Φαγητό
Η Νεάπολη φημίζεται για το χταπόδι της, γι’ αυτό, κάνοντας μια βόλτα στα μαγαζιά της παραλίας, ζητήστε χταπόδι με ουζάκι. Επίσης, αν θέλετε να δοκιμάσετε Μελιτόκρασο, ρωτήστε τους υπευθύνους των εστιατορίων, γιατί κάποια το σερβίρουν σαν χωνευτικό. Περάστε από το Τζιβαέρι (τηλ. 27340-22545, www.tzivaeri.com.gr) για φασολάκια γιαχνί, πιπεριές γεμιστές, καβουροσαλάτα, γαριδάκι και ντόπιο τσαΐτι, δηλαδή παραδοσιακή πίτα με τυρί και δυόσμο. Στον Δερμάτη (τηλ. 27340-22887) θα δοκιμάσετε ελληνική κουζίνα, από κόκορα κρασάτο και καλτσούνια μέχρι σαρδέλα ψητή και μπαρμπούνια. Στο Μόνε μόνε (τηλ. 27340-29143, ανοιχτά έως 17/9 και ξανανοίγει τέλος Οκτωβρίου) θα βρείτε καγιανά Λακωνίας, ταλαγάνι, λαζάνια με φέτα και καραμελωμένο βατικιώτικο κρεμμύδι, αλλά και μανούρι σε κρούστα φιστικιού Αιγίνης. Σημειώστε ότι «μόνε μόνε» είναι μια έκφραση που χρησιμοποιούν στην περιοχή και σημαίνει κάτι σαν «λίγο λίγο».
Παραδοσιακές λιχουδιές: τσαΐτι (πίτα με τυρί και δυόσμο), κρεμμυδόσουπα, γεμιστό κρεμμύδι. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
Μη χάσετε
• Αρχαιολογικό Μουσείο Νεάπολης Βοιών (τηλ. 27340-22877, www.amnv.gr, Τρίτη-Σάββατο 08.00-15.00, είσοδος 2 ευρώ). Θα μάθετε για την αρχαία πόλη των Βοιών (όπου σήμερα βρίσκεται η Νεάπολη και της οποίας οικιστής ήταν ο Ηρακλείδης Βοιός), για τον αρχαίο βυθισμένο οικισμό στο Παυλοπέτρι (ανάμεσα στην Ελαφόνησο και την ακτή της Πούντας Βιγκλαφίων), για τη γεωγραφική μεταμόρφωση της Ελαφονήσου (παλιότερα ήταν ενωμένη με τη στεριά και ονομαζόταν Όνου Γνάθος, δηλαδή σιαγόνα γαϊδουριού), κ.ά.
Αρχαιολογικό Μουσείο Νεάπολης Βοιών (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
• Σπήλαιο Καστανιάς (τηλ. 6986-555444, www.kastaniacave.gr, Δευτέρα-Κυριακή 10.00-18.00 μέχρι 30/9, είσοδος 7 ευρώ). Στην ανατολική απόληξη του Πάρνωνα, σε απόσταση περίπου είκοσι λεπτών από τη Νεάπολη, είναι από τα ωραιότερα αξιοθέατα της περιοχής. Έχει έκταση 1.500 τ.μ. και η ποικιλία του σε σταλακτίτες και σταλαγμίτες είναι εντυπωσιακή. Η ξενάγηση διαρκεί σαράντα λεπτά.
Η ποικιλία του σπηλαίου Καστανιάς σε σταλακτίτες και σταλαγμίτες είναι εντυπωσιακή. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)
• Ναυτικό Μουσείο Νεάπολης (τηλ. 27340-23040, Δευτέρα-Κυριακή 10.00-18.00 μέχρι 20/10, εισιτήριο 2 ευρώ).
• Ακτές με Γαλάζιες Σημαίες (στον Δήμο Μονεμβασίας, στον οποίο ανήκει η Νεάπολη): Νεάπολη, Αρχάγγελος, Πλύτρα/Παχιάμμος, Τηγάνια, Μονεμβασιά, Πορί, Μεγάλη Άμμος.
Τα «στολίδια» των Βατίκων
Από τον Αντώνη Μαραβέλια, εκδότη του Lakonia Magazine
Η Νεάπολη είναι μια υπέροχη ναυτοπολιτεία με αέρα νησιωτικό. Κάθε γωνιά της υπόσχεται και μια μοναδική εμπειρία. Υπάρχουν ωστόσο κάποια μέρη ή μνημεία πολύ ξεχωριστά, που ο ταξιδιώτης πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτεί. Το Κάστρο της Αγίας Παρασκευής, που χτίστηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους και προσφέρει απαράμιλλη θέα στον Λακωνικό κόλπο, είναι ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία της περιοχής. Η περιοχή του Καβομαλιά με τη μονή της Αγίας Ειρήνης και τον Φάρο του 1860 –έναν από τους διασημότερους του κόσμου– αποτελεί τοπίο απερίγραπτης ομορφιάς, γαλήνιο, μα συνάμα γεμάτο αγριότητα. Ο Μαραθιάς, το επίνειο της Ελίκας, είναι ιδανικός προορισμός, ειδικά για όσους επιθυμούν οικογενειακές διακοπές. Η πανέμορφη παραλία της Πούντας και ο εκπληκτικός βιότοπος της λίμνης Στρογγύλη –ανήκουν στον Δήμο Ελαφονήσου, αλλά απέχουν λίγα μόλις χιλιόμετρα από τη Νεάπολη– αποτελούν στολίδια της ευρύτερης περιοχής. Το Παυλοπέτρι αποτελεί ίσως την αρχαιότερη βυθισμένη πολιτεία στον κόσμο, προσφέροντας μια συγκλονιστική ταξιδιωτική εμπειρία. Η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων, που είναι χτισμένη σε βράχο και έχει δίπλα της μια ανεξερεύνητη σπηλιά, εντυπωσιάζει με τη μεταφυσική της ομορφιά. Για όσους, τέλος, αναζητούν κάτι εναλλακτικό, η περιοχή των Βατίκων προσφέρει και ένα πολύ καλά οργανωμένο δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών.
ΠΗΓΗ http://www.kathimerini.gr
Είκοσι και πλέον χρόνια στα ερτζιανά των Κυθήρων ο Adelin FM έχει γράψει τη δική του ιστορία στην ενημέρωση και την ψυχαγωγία.
