«Το μέλλον για το νησί το βλέπω δυσοίωνο. Δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι θα ερημώσει, αλλά δεν βλέπουμε και τη λύση. Μία συγκοινωνία να κοπεί τελείωσε». Ο Ανδρέας Χαρχαλάκης, πρόεδρος της Δημοτικής Ενότητας Αντικυθήρων, δεν κρύβει την αγωνία και τον προβληματισμό του για τον τόπο του. Ενα νησί, που η φήμη του, λόγω του μηχανισμού των Αντικυθήρων, έχει φτάσει στα πέρατα της γης κι όμως η ελληνική Πολιτεία το έχει ξεχάσει.
Είκοσι τρεις ψυχές όλες κι όλες έχουν απομείνει στα Αντικύθηρα. Από αυτούς οι 6 είναι ηλικιωμένες γυναίκες και οι υπόλοιποι άνδρες -οι περισσότεροι ανύπαντροι. Οικογένεια δεν υπάρχει ούτε για δείγμα σε όλο το νησί. Ο τελευταίος μαθητής, του κλειστού εδώ και χρόνια Δημοτικού Σχολείου, είναι ο 29χρονος σήμερα Γιώργος. Εργάζεται ως συμβασιούχος υπάλληλος της Δ.Ε.Η. «Στο νησί η ζωή είναι πιο φυσική, αλλά λείπει η κοινωνική ζωή», σχολιάζει, ενώ στην ερώτησή μας αν θα έμενε μόνιμα στα Αντικύθηρα για να κάνει οικογένεια απαντά κάπως διστακτικά: «Θα πρέπει να βοηθούσαν οι καταστάσεις και κυρίως οι συγκοινωνίες. Δεν το αποκλείω, δύσκολα όμως».
Η συγκοινωνία είναι ίσως από τα πιο βασικά προβλήματα στα Αντικύθηρα. Αγονη γραμμή με επιδοτούμενο δρομολόγιο. Καιρού θέλοντος, μόλις 2 φορές την εβδομάδα δένει καράβι στο λιμάνι. Δεν λείπουν βέβαια και τα μεγαλύτερα διαστήματα που το νησί μένει εντελώς απομονωμένο, όταν το πλοίο παθαίνει κάποια βλάβη ή προκύπτει πρόβλημα με τον διαγωνισμό για την εταιρεία που θα αναλάβει τη γραμμή.
Το βάσανο της συγκοινωνίας φέρνει, εκτός των άλλων, και πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση για τους κατοίκους, οι οποίοι προσπαθούν να επιβιώσουν. Ακόμα και τα στοιχειώδη, όπως οι μικροποσότητες τροφίμων που έχουν ανάγκη, έρχονται με “καπέλο” τα μεταφορικά. «Σκεφτείτε ότι, αν παραγγείλω 10 κιλά ψωμί, το διάφορο που έχω είναι 6 ευρώ», είναι η χαρακτηριστική κουβέντα του Μύρωνα, ο οποίος διατηρεί το μοναδικό κατάστημα στο νησί. Για τον ίδιο, παρά τις μεγάλες καθημερινές δυσκολίες, η ζωή στο νησί είναι ταυτισμένη με την ελευθερία, όπως μας εξομολογείται, ενώ αντίθετα βλέπει τα μεγάλα αστικά κέντρα ως φυλακή.
Το μαγαζί του λειτουργεί συγχρόνως ως καφενείο, ταβέρνα, μπακάλικο, πρατήριο άρτου και ταχυδρομείο. Κυρίως, όμως, λειτουργεί ως χώρος συνάντησης και επικοινωνίας για όλους τους Αντικυθηρίους και επισκέπτες του νησιού.
Εκεί κάθε γιορτή, Χριστούγεννα ή Πάσχα, γύρω από το μοναδικό τραπέζι θα μαζευτούν όλοι οι κάτοικοι για να γιορτάσουν. Εκεί θα μοιραστούν χαρές και πίκρες. «Το νησί, δυστυχώς, έχει ημερομηνία λήξεως από ντόπιο πληθυσμό. Σε λίγα χρόνια δεν θα έχει μείνει κανείς», μάς λέει ο καπετάν Βασίλης, συνταξιούχος ναυτικός, ο οποίος περνά μεγάλα διαστήματα στον τόπο καταγωγής του. Τον ρωτάμε για τα παιδιά των μόνιμων κατοίκων αν έρχονται στο νησί: «Τα παιδιά έρχονται το καλοκαίρι, αλλά βρίσκουν ανοιχτό σπίτι. Αν κλείσει το σπίτι, τότε δεν ξέρω τι θα γίνει».
Είκοσι τρεις ψυχές όλες κι όλες έχουν απομείνει στα Αντικύθηρα. Από αυτούς οι 6 είναι ηλικιωμένες γυναίκες και οι υπόλοιποι άνδρες -οι περισσότεροι ανύπαντροι. Οικογένεια δεν υπάρχει ούτε για δείγμα σε όλο το νησί. Ο τελευταίος μαθητής, του κλειστού εδώ και χρόνια Δημοτικού Σχολείου, είναι ο 29χρονος σήμερα Γιώργος. Εργάζεται ως συμβασιούχος υπάλληλος της Δ.Ε.Η. «Στο νησί η ζωή είναι πιο φυσική, αλλά λείπει η κοινωνική ζωή», σχολιάζει, ενώ στην ερώτησή μας αν θα έμενε μόνιμα στα Αντικύθηρα για να κάνει οικογένεια απαντά κάπως διστακτικά: «Θα πρέπει να βοηθούσαν οι καταστάσεις και κυρίως οι συγκοινωνίες. Δεν το αποκλείω, δύσκολα όμως».
Η συγκοινωνία είναι ίσως από τα πιο βασικά προβλήματα στα Αντικύθηρα. Αγονη γραμμή με επιδοτούμενο δρομολόγιο. Καιρού θέλοντος, μόλις 2 φορές την εβδομάδα δένει καράβι στο λιμάνι. Δεν λείπουν βέβαια και τα μεγαλύτερα διαστήματα που το νησί μένει εντελώς απομονωμένο, όταν το πλοίο παθαίνει κάποια βλάβη ή προκύπτει πρόβλημα με τον διαγωνισμό για την εταιρεία που θα αναλάβει τη γραμμή.
Το βάσανο της συγκοινωνίας φέρνει, εκτός των άλλων, και πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση για τους κατοίκους, οι οποίοι προσπαθούν να επιβιώσουν. Ακόμα και τα στοιχειώδη, όπως οι μικροποσότητες τροφίμων που έχουν ανάγκη, έρχονται με “καπέλο” τα μεταφορικά. «Σκεφτείτε ότι, αν παραγγείλω 10 κιλά ψωμί, το διάφορο που έχω είναι 6 ευρώ», είναι η χαρακτηριστική κουβέντα του Μύρωνα, ο οποίος διατηρεί το μοναδικό κατάστημα στο νησί. Για τον ίδιο, παρά τις μεγάλες καθημερινές δυσκολίες, η ζωή στο νησί είναι ταυτισμένη με την ελευθερία, όπως μας εξομολογείται, ενώ αντίθετα βλέπει τα μεγάλα αστικά κέντρα ως φυλακή.
Το μαγαζί του λειτουργεί συγχρόνως ως καφενείο, ταβέρνα, μπακάλικο, πρατήριο άρτου και ταχυδρομείο. Κυρίως, όμως, λειτουργεί ως χώρος συνάντησης και επικοινωνίας για όλους τους Αντικυθηρίους και επισκέπτες του νησιού.
Εκεί κάθε γιορτή, Χριστούγεννα ή Πάσχα, γύρω από το μοναδικό τραπέζι θα μαζευτούν όλοι οι κάτοικοι για να γιορτάσουν. Εκεί θα μοιραστούν χαρές και πίκρες. «Το νησί, δυστυχώς, έχει ημερομηνία λήξεως από ντόπιο πληθυσμό. Σε λίγα χρόνια δεν θα έχει μείνει κανείς», μάς λέει ο καπετάν Βασίλης, συνταξιούχος ναυτικός, ο οποίος περνά μεγάλα διαστήματα στον τόπο καταγωγής του. Τον ρωτάμε για τα παιδιά των μόνιμων κατοίκων αν έρχονται στο νησί: «Τα παιδιά έρχονται το καλοκαίρι, αλλά βρίσκουν ανοιχτό σπίτι. Αν κλείσει το σπίτι, τότε δεν ξέρω τι θα γίνει».
ΕΛΛΕΙΨΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ
Η επιθυμία ενός νέου ανθρώπου να ζήσει στα Αντικύθηρα μοιάζει μάλλον απαγορευμένη. Εχει φροντίσει γι’ αυτό η αδιαφορία της Πολιτείας. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς ότι, ενώ υπάρχει ένα σύγχρονο ιατρείο, δεν υπάρχει γιατρός στο νησί; Και πώς άλλωστε να υπάρξει, όταν δεν δίνονται κίνητρα σε νέους γιατρούς να στελεχώσουν το ιατρείο των Αντικυθήρων; Χαρακτηριστική είναι η περιπέτεια που μας αφηγήθηκε η ηλικιωμένη κάτοικος κα Πηνελόπη όταν από ένα χτύπημα στον αυχένα χρειάστηκε να νοσηλευτεί. Νοσηλεία, την οποία βρήκε μετά από πολύωρο ταξίδι με το πλοίο και το αυτοκίνητο στο Νοσοκομείο της Σπάρτης!
Κι αν η έλλειψη γιατρού λειτουργεί αποτρεπτικά για την εγκατάσταση κάποιας οικογένειας στο νησί, εξίσου μεγάλο εμπόδιο αποτελεί η έλλειψη σχολείου. Ακόμα και όταν λειτουργούσε το Δημοτικό οι οικογένειες ολόκληρες αναγκάζονταν να μεταναστεύσουν ή χωρίζονταν στα δύο, μόλις ο μαθητής ή η μαθήτρια έμπαινε στο Γυμνάσιο. Συνηθέστεροι προορισμοί ο Πειραιάς, τα Κύθηρα ή τα Χανιά. Τις περισσότερες φορές ήταν μάλιστα ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή καθώς πίσω στο νησί οι δουλειές έφθιναν και η ανεργία καραδοκούσε. Για τον λόγο αυτό πολλοί Αντικυθήριοι πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς για την Αμερική ή την Αυστραλία. Κι όμως σε αυτό το νησί που λείπει ο γιατρός και ο δάσκαλος η Πολιτεία έχει μεριμνήσει να υπάρχει Αστυνομία. Τον λόγο τον γνωρίζουν μόνο εκείνοι που παίρνουν τις αποφάσεις…
Η επιθυμία ενός νέου ανθρώπου να ζήσει στα Αντικύθηρα μοιάζει μάλλον απαγορευμένη. Εχει φροντίσει γι’ αυτό η αδιαφορία της Πολιτείας. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς ότι, ενώ υπάρχει ένα σύγχρονο ιατρείο, δεν υπάρχει γιατρός στο νησί; Και πώς άλλωστε να υπάρξει, όταν δεν δίνονται κίνητρα σε νέους γιατρούς να στελεχώσουν το ιατρείο των Αντικυθήρων; Χαρακτηριστική είναι η περιπέτεια που μας αφηγήθηκε η ηλικιωμένη κάτοικος κα Πηνελόπη όταν από ένα χτύπημα στον αυχένα χρειάστηκε να νοσηλευτεί. Νοσηλεία, την οποία βρήκε μετά από πολύωρο ταξίδι με το πλοίο και το αυτοκίνητο στο Νοσοκομείο της Σπάρτης!
Κι αν η έλλειψη γιατρού λειτουργεί αποτρεπτικά για την εγκατάσταση κάποιας οικογένειας στο νησί, εξίσου μεγάλο εμπόδιο αποτελεί η έλλειψη σχολείου. Ακόμα και όταν λειτουργούσε το Δημοτικό οι οικογένειες ολόκληρες αναγκάζονταν να μεταναστεύσουν ή χωρίζονταν στα δύο, μόλις ο μαθητής ή η μαθήτρια έμπαινε στο Γυμνάσιο. Συνηθέστεροι προορισμοί ο Πειραιάς, τα Κύθηρα ή τα Χανιά. Τις περισσότερες φορές ήταν μάλιστα ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή καθώς πίσω στο νησί οι δουλειές έφθιναν και η ανεργία καραδοκούσε. Για τον λόγο αυτό πολλοί Αντικυθήριοι πήραν τον δρόμο της ξενιτιάς για την Αμερική ή την Αυστραλία. Κι όμως σε αυτό το νησί που λείπει ο γιατρός και ο δάσκαλος η Πολιτεία έχει μεριμνήσει να υπάρχει Αστυνομία. Τον λόγο τον γνωρίζουν μόνο εκείνοι που παίρνουν τις αποφάσεις…
«Μόνη λύση είναι να δημιουργηθούν δουλειές»
Ποιος δεν γνωρίζει τον μηχανισμό των Αντικυθήρων που έχει προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον; Κι όμως, ενώ ο πρώτος, παγκοσμίως, υπολογιστής -όπως έχει χαρακτηριστεί ο μηχανισμός- έχει ταυτιστεί με το νησί, κοντά στο οποίο εντοπίστηκε το περίφημο ναυάγιο, τα Αντικύθηρα δεν διαθέτουν ούτε καν ένα υποτυπώδες Μουσείο με αντίγραφα ή ευρήματα μικρότερης αρχαιολογικής αξίας.
«Γίνεται προσπάθεια από τον δήμαρχο, όπως και από τον αρχαιολόγο κ. Αρη Τσαραβόπουλο, για να γίνει κάτι τοπικά. Τα αντικείμενα που έχουν βρεθεί στο νησί ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο για να εκτεθούν, αλλά δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στα Αντικύθηρα», σημειώνει ο πρόεδρος της Δημοτικής Ενότητας Αντικυθήρων Ανδρέας Χαρχαλάκης και προσθέτει ότι οι αρχαιολογικές έρευνες στη θάλασσα συνεχίζονται τα τελευταία χρόνια, ενώ κάθε καλοκαίρι αρχαιολόγοι πραγματοποιούν στη στεριά ξεναγήσεις για τους όποιους επισκέπτες.
Κι όμως η παγκόσμια φήμη των Αντικυθήρων περνά εντελώς ανεκμετάλλευτη από τουριστικής άποψης, γεγονός που στερεί τη δυνατότητα να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και να αποκτήσει ζωή το νησί.
«Μόνη λύση για να υπάρξει μέλλον για τα Αντικύθηρα θα ήταν να ανοίξουν δουλειές. Να δημιουργηθεί για παράδειγμα μια μονάδα για γαλακτοκομικά προϊόντα, να γίνει εκμετάλλευση του αλατιού από τη θάλασσα, να αξιοποιηθούν τα αρχαία», αναφέρει ο κ. Χαρχαλάκης.
Η ύπαρξη δουλειάς μπορεί να δώσει στα Αντικύθηρα ξανά τη ζωή που έχει στερήσει η αδιαφορία της Πολιτείας. Αλλωστε οι παλαιότεροι δεν ξεχνούν ότι πριν από κάποιες δεκαετίες στο νησί κατοικούσαν 800 άνθρωποι. Εκείνη την εποχή ανθούσε η αμπελοκαλλιέργεια και τα σιτηρά (γεγονός που μαρτυρά η ύπαρξη πολλών εγκαταλελειμμένων αλωνιών), σχεδόν κάθε οικογένεια διέθετε ένα μαντρί με ζώα, μεταξύ αυτών και αγελάδες, ενώ το κρέας που παράγονταν στο νησί το εμπορεύονταν.
Δυστυχώς, όμως, πλέον η οικονομική δραστηριότητα έχει συρρικνωθεί εντελώς και τα όποια χρήματα κινούνται προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τις συντάξεις που λαμβάνουν οι λιγοστοί ηλικιωμένοι κάτοικοι.
Ο ξεχασμένος φάρος
Στο νησί των Αντικυθήρων κυριαρχούν τα ερειπωμένα σπίτια. Διάσπαρτα σε όλο το νησί έχουν γίνει καταφύγιο πια για τα αμέτρητα κατσίκια που κυκλοφορούν ελεύθερα. Ενα όμως εγκαταλελειμμένο κτίσμα κεντρίζει χωρίς καμία εξαίρεση το βλέμμα των επισκεπτών. Πρόκειται για τον παλιό φάρο, ύψους 30 μέτρων, που δεσπόζει σε ένα απόκρημνο σημείο και ο οποίος χρονολογείται από το 1926. Οταν ήταν σε πλήρη λειτουργία, στελεχωνόταν από 5 φαροφύλακες, οι οποίοι φρόντιζαν με βάρδιες να μένει άσβεστη η φωτιά στη λάμπα πετρελαίου στην οποία οδηγεί η ελικοειδής σκάλα με τα 110 σκαλοπάτια. Πολλοί ντόπιοι θυμούνται τον φάρο εν λειτουργία. Ο πατέρας του σημερινού πρόεδρου της Δημοτικής Ενότητας ήταν μεταξύ των τροφοδοτών των φαροφυλάκων έχοντας ως αποστολή να μεταφέρει στον φάρο τρόφιμα και άλλα χρειαζούμενα. Μια αποστολή ιδιαίτερα δύσκολη, η οποία γινόταν με γαϊδούρια και απαιτούσε ένα πολύωρο ταξίδι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στον φάρο υπήρχαν δωμάτια που έμεναν οι φαροφύλακες, ενώ μεταξύ των υποδομών ήταν και ο φούρνος που υπήρχε για την παρασκευή ψωμιού. Ο φάρος που βρίσκεται στο Ακρωτήριο Απολυτάρες έχει συνδεθεί επίσης με τον περίφημο Ρώσο ναύαρχο Φιλοσοφόφ, ο οποίος τα παιχνίδια της μοίρας τον έφεραν στο απομονωμένο νησί των Αντικυθήρων όπου διατέλεσε φαροφύλακας!
Δυστυχώς, ωστόσο, παρά την αγωνία των ντόπιων να πάψει η εγκατάλειψη του φάρου -τον οποίο η ίδια η Πολιτεία έχει χαρακτηρίσει νεότερο μνημείο- τα αιτήματά τους προς το κράτος για την ανακαίνισή του δεν έχουν βρει μέχρι σήμερα καμία ανταπόκριση…
Στο νησί των Αντικυθήρων κυριαρχούν τα ερειπωμένα σπίτια. Διάσπαρτα σε όλο το νησί έχουν γίνει καταφύγιο πια για τα αμέτρητα κατσίκια που κυκλοφορούν ελεύθερα. Ενα όμως εγκαταλελειμμένο κτίσμα κεντρίζει χωρίς καμία εξαίρεση το βλέμμα των επισκεπτών. Πρόκειται για τον παλιό φάρο, ύψους 30 μέτρων, που δεσπόζει σε ένα απόκρημνο σημείο και ο οποίος χρονολογείται από το 1926. Οταν ήταν σε πλήρη λειτουργία, στελεχωνόταν από 5 φαροφύλακες, οι οποίοι φρόντιζαν με βάρδιες να μένει άσβεστη η φωτιά στη λάμπα πετρελαίου στην οποία οδηγεί η ελικοειδής σκάλα με τα 110 σκαλοπάτια. Πολλοί ντόπιοι θυμούνται τον φάρο εν λειτουργία. Ο πατέρας του σημερινού πρόεδρου της Δημοτικής Ενότητας ήταν μεταξύ των τροφοδοτών των φαροφυλάκων έχοντας ως αποστολή να μεταφέρει στον φάρο τρόφιμα και άλλα χρειαζούμενα. Μια αποστολή ιδιαίτερα δύσκολη, η οποία γινόταν με γαϊδούρια και απαιτούσε ένα πολύωρο ταξίδι.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στον φάρο υπήρχαν δωμάτια που έμεναν οι φαροφύλακες, ενώ μεταξύ των υποδομών ήταν και ο φούρνος που υπήρχε για την παρασκευή ψωμιού. Ο φάρος που βρίσκεται στο Ακρωτήριο Απολυτάρες έχει συνδεθεί επίσης με τον περίφημο Ρώσο ναύαρχο Φιλοσοφόφ, ο οποίος τα παιχνίδια της μοίρας τον έφεραν στο απομονωμένο νησί των Αντικυθήρων όπου διατέλεσε φαροφύλακας!
Δυστυχώς, ωστόσο, παρά την αγωνία των ντόπιων να πάψει η εγκατάλειψη του φάρου -τον οποίο η ίδια η Πολιτεία έχει χαρακτηρίσει νεότερο μνημείο- τα αιτήματά τους προς το κράτος για την ανακαίνισή του δεν έχουν βρει μέχρι σήμερα καμία ανταπόκριση…
Σπάνιοι άνθρωποι – Ομορφοι άνθρωποι – Αχ αυτοί οι άνθρωποι!
Κι είναι τούτη η συμπεριφορά των ντόπιων που κάνει τη διαφορά σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά…
Αυτοί οι άγνωστοι που δεν υπήρχε περίπτωση να περάσουν πλάι σου και να μη σε χαιρετίσουν, που σε καλούσαν να σε κεράσουν μία ρακή, ένα γλυκό του κουταλιού, έτσι, επειδή απλά έτυχε να περνάς έξω απ’ την πόρτα τους, που σου άνοιγαν το σπίτι τους, σου άνοιγαν την καρδιά τους σα να σε γνώριζαν χρόνια.
Ηταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που είδα τόσα πολλά χαμόγελα…
Γιατί σαν μέρος έχει ό,τι έχουν -λίγο πολύ- όλα τα υπόλοιπα νησιά μας.
Οι άνθρωποι όμως είναι που κάνουν τούτον τον τόπο ξεχωριστό. Ανθρωποι ξεχασμένοι και από τον Θεό, 23 ψυχές όλες και όλες πάνω στο νησί. Αυτάρκεις, υπερήφανοι, φυσιολογικοί άνθρωποι της υπαίθρου, όχι μεταλλαγμένοι.
Ετσι που σαν φεύγεις νιώθεις πως άφησες πίσω αγαπημένους και που σε κάνει να θες να ξαναπάς.
Γιατί τελικά οι ψυχές είναι που ομορφαίνουν έναν τόπο!
Κι είναι τούτη η συμπεριφορά των ντόπιων που κάνει τη διαφορά σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά…
Αυτοί οι άγνωστοι που δεν υπήρχε περίπτωση να περάσουν πλάι σου και να μη σε χαιρετίσουν, που σε καλούσαν να σε κεράσουν μία ρακή, ένα γλυκό του κουταλιού, έτσι, επειδή απλά έτυχε να περνάς έξω απ’ την πόρτα τους, που σου άνοιγαν το σπίτι τους, σου άνοιγαν την καρδιά τους σα να σε γνώριζαν χρόνια.
Ηταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που είδα τόσα πολλά χαμόγελα…
Γιατί σαν μέρος έχει ό,τι έχουν -λίγο πολύ- όλα τα υπόλοιπα νησιά μας.
Οι άνθρωποι όμως είναι που κάνουν τούτον τον τόπο ξεχωριστό. Ανθρωποι ξεχασμένοι και από τον Θεό, 23 ψυχές όλες και όλες πάνω στο νησί. Αυτάρκεις, υπερήφανοι, φυσιολογικοί άνθρωποι της υπαίθρου, όχι μεταλλαγμένοι.
Ετσι που σαν φεύγεις νιώθεις πως άφησες πίσω αγαπημένους και που σε κάνει να θες να ξαναπάς.
Γιατί τελικά οι ψυχές είναι που ομορφαίνουν έναν τόπο!
Πηγή http://www.haniotika-nea.gr/
