Ιδιαίτερη είναι η φετινή 25η Μαρτίου, αφού συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Οι εορτασμοί για την επέτειο του 1821 θα διαρκέσουν περισσότερο και θα διαδραματιστούν σε όλη την επικράτεια, αλλά και στο εξωτερικό. Το σημαντικό, όμως, είναι να μην περιοριστούμε σε φαντασμαγορικούς επετειακούς εορτασμούς, αλλά να αναλογιστούμε και πάλι την ανιδιοτελή θυσία των προγόνων μας, να αποτιμήσουμε την πορεία της χώρας μας ύστερα από την απελευθέρωσή της και το σημαντικότερο, να αναλογιστούμε την σημερινή κατάστασή μας.
Η Ελλάδα είναι από τα λίγα κράτη του κόσμου που δεν έχουν ορίσει ως εθνική επέτειο την ημέρα της απελευθέρωσής Της, αλλά την ημέρα της έναρξης της επανάστασης. Και η 28η Οκτωβρίου και η 25η Μαρτίου είναι ημέρες που οι Έλληνες όρθωσαν το ανάστημά τους, αντιστάθηκαν και επαναστάτησαν. Και αυτό είναι η καλύτερη απόδειξη πως για τους Έλληνες δεν έχει σημασία απαραίτητα η νίκη, αλλά η απόφαση να διεκδικήσεις την Ελευθερία.
Με αφορμή την φετινή επέτειο της 25ης Μαρτίου, το tsegkanews επιλέγει να αναδείξει κάποιους από τους χιλιάδες "αφανείς" προγόνους μας που έδωσαν τον δικό τους αγώνα στον τόπο τους και συνέβαλαν και εκείνοι στην απελευθέρωση της Πατρίδας μας. Ευχαριστούμε θερμά τον Παναγιώτη-Κυριάκο Αρώνη για το άρθρο - αφιέρωμα στον Ελαφονησιώτη αγωνιστή του 1821 Σταυριανό Αρώνη «Πιστολά».
Το άρθρο γράφει ο Παναγιώτης-Κυριάκος Αρώνης «Τσουλάκος» και αποτελεί μέρος από το προσωπικό του ιστορικό και συγγραφικό αρχείο «Η Ελαφόνησος από τις ημέρες του Σταυριανού Αρώνη έως σήμερα» και συγκεκριμένα από τα Κεφάλαια:
Εποχιακή εγκατάσταση στην Ελαφόνησο.
Οθωμανική κατοχή στην Ελαφόνησο.
Μόνιμες εγκαταστάσεις στη Ελαφόνησο.
Πειρατεία στην Ελαφόνησο.
Προσφορά της Ελαφόνησου το 1821 Ελαφονησιότες Αγωνιστές.
1829.Η Γαλλική Επιστημονική Αποστολή στην Ελαφόνησο.
1828. Οι οικισμοί της Ελαφονήσου.
1835. Παρεδρία στην Ελαφόνησο.
O Σταυριανός Εμ. Αρώνης γεννήθηκε το 1790 στο Μεσοχώρι. Ήταν ένας από τους τρείς γιούς του Εμμανουήλη και της Χρυσούλας Αρώνη. Ο πατέρας του ο Εμμανουήλης ήταν ένας από τους εποχιακούς κατοίκους, που μαζί με άλλους Μεσοχωρίτες, αψηφώντας τους κινδύνους, «περνούσαν» μέσα Λαφονήσι, όπου συντηρούσαν εποχιακά τους χειμερινούς μήνες τα κοπάδια τους, αφού πλήρωναν «χαράτσι» (φόρο) στον Μπέη του Φαρακλού. Το Λαφονήσι, και ιδιαίτερα το Κατωνησί, ο Σταυριανός το γνώρισε και το αγάπησε από την ημέρα που γεννήθηκε, όταν τον έφερνε η μάννα του το «βαρυχείμωνο» με τη «Νάκα» κρεμασμένο στη πλάτη της…
Ο Σταυριανός ήταν ένας από τους πρώτους Μεσοχωρίτες ποιμένες «εποχιακούς» κατοίκους, που συνέχιζαν αδιάκοπα να «μπαίνουν» στο νησί, όπως και Φαρακλιώτες Ελλήνες και Οθωμανοί,που έβοσκαν τα κοπάδια των Αγάδων, που αποφάσισε να εγκατασταθεί μονίμως στο Λαφονήσι. Το 1810 μετά το γάμο του με τη Κοσμίτσα από το Μεσοχώρι, εγκαταστάθηκαν στο Κατωνησί, «στα χρόνια του Χουσέμπεη Βέη» όπως ανέφερε ο ίδιος στα εγγόνια του, στις παλιές εποχιακές ποιμενικές εγκαταστάσεις της οικογένειας στο «Σειρό». Κατοίκησαν στην «Φιδοσπηλιά», για να προφυλάγονται από τους πειρατές, που δυνάστευαν στη περιοχή και εδρεύανε όλους τους καλοκαιρινούς μήνες στη περιοχή του Τσερατσίνικου. Επειδή την τελευταία περίοδο από το 1790-1800 και έπειτα εμφανιζόντουσαν στην περιοχή Ελληνες πειρατές είχαν καταφέρει και είχαν συνάψει «φιλίες» συναμεταξύ τους. Οι πειρατές για να εξασφαλίζουν τη διατροφή τους και να εξαγοράζουν τη σιωπή τους, φοβόντουσαν ότι αν τους εξαγριώσουν θα πήγαιναν να φέρουν της Οθωμανικές Αρχές, και αργότερα, (1828-1835), τους «Ευζώνους», για να τους καταδιώξουν. Οι ποιμένες πάλι σιωπούσαν για τη παρουσία τους, για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια της οικογένειάς τους και των κοπαδιών. Ο μεγάλος φόβος της πειρατείας όμως παρέμενε για τους άλλους, τους «ασύστολους» που μαζευόντουσαν μέσα σε ένα καίκη «κάθε καρυδιάς καρύδι» και γύριζαν μέσα στις άφεγγες νύκτες σαν τα αγρίμια, από γιαλό σε γιαλό, να «οσμισθούν» τη λεία τους, όπου επιτίθεντο, σκότωναν, άρπαζαν, και εξαφανίζονταν.
Έλληνες πειρατές (1838), του Alexandre-Gabriel Decamps
Δεν ήταν λίγες οι μάχες που είχαν δώσει με αυτούς τους «περαστικούς» για να προφυλάξουν τον εαυτό τους και τα κοπάδια τους. Σε μια τέτοια μάχη έναν Οκτώβριο την περίοδο 1816-1818, όταν μετέφερναν τα άλογα από τη Βαβύλα, αφού τα «πέρασαν» στο Λαφονήσι για να τα ανεβάσουν στη «Φιδοσπηλια»,επάνω στις «Αλογοπεζούλες» και στον «Αλοβορό» οι πειρατές τους είχαν στήσει «καρτέρι» για να αρπάξουν άλογα, δόθηκε μεγάλη μάχη από τον Σταυριανό και τους ψυχογιούς του που τελικά τους καταδίωξαν. Αλλά επάνω στη συμπλοκή σκοτώθηκε ένας ψυχογιός του, που ήταν από το Μεσοχώρι, δεν διασώθηκε το όνομά του, αλλά διασώθηκε το παρανόμι του, ο Τρίζης ,και η περιοχή που σκοτώθηκε από τότε πήρε το όνομά του «στου Τρίζη». Το Μάρτιο του 1821 που απελευθερώθηκε το Λαφονήσι και όλη η περιοχή του «Βατίκου» από την Οθωμανική Κυριαρχία, οι συνεχόμενες προσέγγισης του Ελληνικού στόλου στους ελεύθερους θαλάσσιους χώρους του μεγάλου κόρφου του «Βατίκου» και στους «κόρφους» του Λαφονησιού, απομάκρυνε την πειρατεία , (θα επανέλθη λίγο αργότερα). Τότε η οικογένεια του Σταυριανού Αρώνη μετακινήθηκε από τη Φιδοσπηλιά και εγκαταστάθηκε στη «Παναγίτσα» πλησίον στο μικρό Βυζαντινό εκκλησάκι της «Παναγίτσας της Κατονησιότας», όπου από εκεί θα ξεκινήσει η δημιουργία της του κλάδου των «Αρωνιάνων της Ελαφονήσου».
Το παρανόμι του, που πέρασε αργότερα στους απογόνους του εδώ στο Λαφονήσι, ήταν Αλογατάς, Βαβυλάς και Πιστολάς. Αλογατάς και Βαβυλάς τον συνόδευαν επειδή συγχρόνως με τα γιδοπρόβατα διατηρούσε και μια στάνη με 50-60 άλογα καλής ράτσας, (εμπορευότανε τα πουλάρια), τα συντηρούσε εποχιακά , το χειμώνα στο Λαφονήσι και τους υπόλοιπους μήνες επάνω στη Βαβύλα.(τα άλογα τα διατήρησε έως το 1850 που τα ανέλαβε ο γιος του ο Καραγιαννάκης). ΠΙΣΤΟΛΑΣ ήταν το παρανόμι που συνέχισε και παρέμεινε μέχρι σήμερα στους απογόνους του.
Εδώ μας πληροφορούν πως το απόκτησε: «Επειδή ήταν «αβάσταγο» το Οθωμανικό χαράτσι ιδιαιτέρως για τα άλογα που πλήρωναν «κεφαλιάτικο», ο Σταυριανός για να γλυτώνει τη φορολογία των Οθωμανών, και μετά την απελευθέρωση, των Βαυαρών, τις περισσότερες φορές «ξεγλιστρούσε» της νύχτες του χειμώνα, κρυφά και παράνομα στα Κύθηρα που ευρίσκοντο κάτω από την Αγγλική κυριαρχία. Σε μια τέτοια κρυφοεπίσκεψη από τα «μάτια του Χουσέμπεη Βέη» την περίοδο 1815-1817 για να πουλήσει νεαρά άλογα, θαμπώθηκε από μια Εγγλέζικη κουμπούρα τη λεγόμενη «Πιστόλα» που είχε ένας Αγγλος Αξιωματικός, που την απέκτησε αφού την αντήλλαξε με ένα νεαρό άλογο. Δεν την αποχωρίσθηκε ποτέ, ήταν η πρώτη «Πιστόλα» που έφτασε στην περιοχή μας και τον παρανόμησαν ο «Πιστολάς». Αργότερα το παρανόμι του το διαδέχθηκε ο εγγονός του ο Σταύρος Παν. Αρώνης ο Πιστολάς 1854-1952, στον οικισμό της Παναγίτσας στο Κατωνησί, (οι Πιστολιάνοι)». (αναφορές Σταύρος Ι.Αρώνης Ρίτσος 1860-1936-Χαράλαμπος Π.Αρώνης Κουβαράκος 1860-1964.)
Λόγου της μετακινήσεως των κοπαδιών προς τα παράλια και ειδικά όταν «έμπαιναν» μέσα στο Λαφονήσι είχαν την άδεια από τους Οθωμανούς να οπλοφορούν για να προστατευτούν από τους πειρατές οι ίδιοι και τα κοπάδια τους, που ήταν η κύρια πηγή της φορολογίας. 'Ηταν καλά γυμνασμένος με τα όπλα από μικρός και αυτή η οπλοχρησία που επέτρεπαν στους ποιμένες φάνηκε χρήσιμη πολύ όταν ξεκίνησε η Επανάσταση του '21, που έτρεξαν πρώτοι και πανέτοιμοι να προσφέρουν της υπηρεσίες τους στην Πατρίδα.
Με την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ο Σταυριανός πήρε τα όπλα του και μαζί με τα αδέλφια του και τους άλλους Βατικιώτες βρέθηκαν στην πολιορκία της Μονεμβάσιας. Παρ’ όλο που οι Βατικιώτες και ειδικά ο Σταυριανός ,δεν είχαν και τις καλλύτερες σχέσεις με τους Μανιάτες Καπετανέους, όμως ξεχώρησε και δημιούργησε μεγάλη φιλία με τον Καπετάν Γιωργάκη Αντ. Γρηγοράκη -Αντωνάκο (1790-1850) που διατήρησαν την εκτίμηση ο ένας προς τον άλλον μέχρι το θάνατο του Καπετάν Γιωργάκη, ο οποίος βρέθηκε με 120 Μανιάτες στη πολιορκία της Μονεμβάσιας. 'Ηταν υπεύθυνος για τη τροφοδοσία των Αγωνιστών και είχε γνωριστεί με τους κατοίκους της περιοχής της Μανεμβασίας και των Βατίκων, διότι οι κάτοικοι αυτοί τροφοδοτούσαν τους Αγωνιστές.
Ο Σταυριανός όπως και άλλα άτομα, υπό την καθοδήγηση του Καπετάν Γιωργάκη, ήταν υπεύθυνος σε μια ομάδα όπου ερχότανε σε τακτικά διαστήματα στα Βάτικα για να παραλάβει τροφές για το στρατό. Να τη αναφέρουν τα εγγόνια του: <<...φεύγανε από τη Μονοβάσια μόλις νύκτωνε για να μην φαίνουνται και φτάνανε ξεψυχισμένοι στο Μισοχώρι για στο Φαρακλό, ή στο΄να χωριό ή στ' άλλο είχανε αθρώπους και μαζεύανε ότι μποράγανε, αλεύρια, λάδια ,κρασιά ,παξιμάδια, τα φορτώνανε στα μουλάρια και γυρνάγανε στη Μονοβάσια. Να΄χε όμως μερώσει καλά για να τους βλέπουνε από το Κάστρο οι Τούρκοι για να νομίζουνε ότι έρχονται συνέχεια στρατός, -πάει λέγανε ,χαθήκαμε…>> (αφηγητές: Βασίλης Χ.Αρώνης-Γατζούνης 1847-1924,Σταύρος Ι.Αρώνης-ο Ρίτσος 1860-1936,Χαράλαμπος Π.Αρώνης-Κουβαράκος 1860-1964.) Τη νύχτα μετέφεραν τις τροφοδοσίες για τους συμπολεμιστές τους, και την ημέρα πολεμούσαν. Ο Γιωργάκης Γρηγοράκης μετά την Επανάσταση αγόρασε Εθνικά κτήματα στα Βελανίδια, πάντρεψε και εγκαταστάθηκαν εκεί μια κόρη του και δυό γιοί του και δημιουργήθηκε ο κλάδος Αντωνάκος στα Βάτικα. Ο Σταυριανός με τους υπόλοιπους Βατικώτες μετά τη νίκη των Ελλήνων στη Μομεμβάσια συνέχισαν διασκορπισμένοι να αγωνίζονται όλα τα χρόνια της Επανάστασης σε στεριάς και σε θάλασσα.
Με τη δημιουργία του Νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους ενώ βλέπουμε πολλούς Αγωνιστές να απαιτούν αξιώματα ,στρατιωτικές αποδοχές, συντάξεις, ο Σταυριανός άκαμπτος συνεχίζει να κάνει αυτό που πάντα είχε μάθει, να προσφέρει στη πατρίδα του. Τον βλέπουμε και τώρα να συνεχίζει τον Εθνικό αγώνα και να δίνη δυναμικά το παρών του και να συμμετέχει σε όλες τις ανάγκες που χρειάζονταν οι Κρητικές Επαναστάσεις μέχρι το 1866. Η γνωριμία που είχε γίνει το 1829, όταν έφτασαν στο ελεύθερο Λαφονήσι, στη Παναγίτσα μια ομάδα από την Γαλλική Επιστημονική. Αποστολή που ασχολήθηκε με την χαρτογράφηση του νησιού και το κυριότερο με την καταγραφή των κατοίκων της, ανάμεσα στους στρατιώτες που συνόδευαν την ομάδα βρισκόταν ένας στρατιώτης με καταγωγή από τα Κύθηρα, που γρήγορα αναδείχθηκε στα ανώτατα αξιώματα του Ελληνικού στρατού, ο γνωστός με το όνομα Στρατηγός Πάνος Κορωναίος. Η γνωριμία αυτή δυναμώθηκε με ειλικρινή και πατριωτική φιλία που θα τους συνδέει και θα τους συνοδεύει τους δύο άνδρες μέχρι το θάνατός τους. Η πατριωτική δράση του Πάνου Κορωναίου είναι γνωστή σε όλους μας, γιατί βρισκόταν πάντα δίπλα στις εξεγέρσεις που γινόντουσαν στο υπόδουλο ακόμα ‘Εθνος, και ιδιαίτερα στη Κρήτη.
Κρήτες Επαναστάτες το 1866 (εφημ. «Πατρίς»)
Η Ελληνική Κυβέρνηση αδυνατούσε να συμπαρασταθεί σε τέτοιες εξεγέρσεις και οι Εθελοντές Αξιωματικοί ζητούσαν τη βοήθεια του Ελληνικού λαού σε χρήματα και σε εθελοντές. Λόγου εγκαταστάσεων Κρητών φυγάδων, ο Πάνος Κορωναίος θεωρούσε την περιοχή μας προβάσιμη, και συμμετοχική σε ότι αφορούσε της Κρητικές Επαναστάσεις (1841-1866) ,που συμμετείχε δυναμικά και προσωπικά ο ίδιος ,όταν απευθυνόταν στη περιοχή μας για ενισχύσεις του Κρητικού Αγώνα, πάντα στρεφόταν στο Σταυριανό για να ξεκινήσει τις ενέργειες. Και όπως έλεγε αργότερα ο Σταυριανός στις αφηγήσεις του για το σεβασμό που έτρεφε προς το πρόσωπο του Κορωναίου «η εντολή του ήταν διαταγή για μένα». Άφηνε τη στάνη του και τις παράπλευρες εργασίες του και έτρεχε πρόθυμα γεμάτος ενθουσιασμό μαζί με τους ανθρώπους του, από χωριό σε χωριό και από κατούνα σε κατούνα για να συγκεντρώνει χρήματα και Εθελοντές στρατιώτες για τον Κρητικό Αγώνα. Ο Κορωναίος ξαναήλθε στο Λαφονήσι και στο Φαρακλό για να υποστήριξη τον Αγώνα.
1. Μαρτυρία
«Ο Στρατηγός Πάνος Κορωναίος που είχε λάβει μέρος σε επαναστάσεις της Κρήτης είχε μεγάλο σεβασμό για τον Σταυριανό Αρώνη. Γεννήθηκε στη Κων|πολη από Κυθήριους γονείς, επί Καποδίστρια είχε φοιτήσει σε σχολή στο Πόρο και εξελίχθηκε σε Στρατηγό. Κάνανε επιστράτευση στα Βάτικα για τη Κρήτη και είχε έρθει στο Φαρακλό. Είχε ζητήσει να μεταβεί και ο Σταυριανός Αρώνης μαζί του στην επαναστατημένη Κρήτη»
Αφηγητής 10 Ιουνίου 2013
Τζώρτζης Ανωμήτρης 1923-2015
2. Μαρτυρία
«Ο παππούς ο Σταυριανός είχε μεγάλη εχτίμηση με το στρατηγό το Κορωναίο από το Τζιρίγο, ήτανε το δεξί του χέρι στους αγώνες της Κρήτης ,γύρναγε τα χωριά όλα ο παππούς σα το διακονιάρη για να μαζεύει χρήματα γιατί έπρεπε να αγοραστεί οπλισμός ,και να συγκεντρώνει Εθελοντές, ξέρεις πόσοι Βατικιώτες και από τα χωριά της Μονεμβάσιας πήγανε να πολεμήσουνε στη Κρήτη; ο παππούς ο Κουβαράκος θυμότανε τα περσότερα ονόματα, μικροί εμείς τότες δεν τα γράψαμε κάπου. Στη τελευταία επανάσταση(1866) ο Κορωναίος του παράγγειλε-Σταυριανέ κάνε ότι μπορείς χανόμαστε ,και έτρεχε στις πόρτες του κόσμου για να μαζεύει λεφτά και εθελοντές, που τότε υπήρχε η πατριωτική δράση και υπάρχανε πρόθυμοι πολύ νέοι να πάνε .Του έστειλε ένα καίκη ναυλωμένο γεμάτο όπλα και στρατιώτες ,αλλά όταν φτάσανε κοντά στη Κρήτη δεν ζυγώσανε όξω, τους ανάψανε φωτιές ήταν το σύνθημα να μην ζυγώσουνε και βγούνε όξω γιατί η επανάσταση πνίγηκε στο αίμα, και γυρίσανε πίσω, Κόντεψε να σκάση ο Σταυριανός, τα θυμότανε πολύ καλά και μας τα έλεγε κάθε μέρα ο παππούς»
Αφηγητής 10 Νοεμβρίου 1987, Χαράλαμπος Ι. Αρώνης «ο Πιπίγας» 1932-2005
( το διηγήθει ο παππούς του Χαραλ .Π.Αρώνης-Κουβαράκος 1860- 1964)
Ο Σταυριανός Αρώνης προσέφερε απλόχερα την Εθνική του προσφορά προς τη πατρίδα του σε κάθε δύσκολή στιγμή που τον χρειαζόταν χωρίς ανταμοιβές. Η ανταμοιβή για αυτόν, ήταν όταν είδε στο τέλος της Επανάστασης του 1821, να φτάνουν τα σύνορα της ελεύθερης Ελλάδας μέχρι το Λαφονήσι και τελειώνουν στο «Φράγκο» και στον «Αγλύπτη» στο τόπος του, που όταν είδε στα χρόνια του Χουσέμπεη τον μαρασμό του νησιού προσφέρθηκε να κατοικήσει σε μια περίοδο σκοτεινή αντιμέτωπος με τη πειρατεία και το βαρύ χαράτσι του Οθωμανού κατακτητή ,που έγινε όμως το παράδειγμα και σε άλλους Μεσοχωρίτες «εποχιακούς» κατοίκους του νησιού, να εγκατασταθούν επανω στο νησί, όπως ο Μέντης (Πάνω Μεντιάνοι) Σωτήρης, όπως και οι Βατικιώτες «φυγάδες» Μισοχωρίτες που επέστρεψαν Τσάκος και Μέντης (Κάτω Μεντίανοι), και να δημιουργηθούν οι παλιοί οικισμοί του νησιού στο Κατωνησί και στη Βίγκλα. Για το Σταυριανό Αρώνη η μεγάλη ανταμοιβή ήρθε όταν το 1835 μαζί με τους δύο Δήμους που ξεκινούν στα Βάτικα, δημιουργούνται και οι Παρεδρίες (Κοινότητες) και αναγνωρίζεται η πρώτη Παρεδρία στους οικισμούς του Κατωνησιού και αναφέρονται σε εμάς οι Παρέδροι του νησιού 1835-1855, τότε ένιωσε ότι είχε προσφέρει στο Λαφονήσι και τότε αισθάνθηκε ότι ανοίγει ο δρόμος για την ανάπτυξη του νησιού. Ο Σταυριανός πέθανε το 1875.
ΠΗΓΗ .tsegkanews.gr
