Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κυθήρων, μετά από μία μακρά περίοδο εννέα χρόνων που έμεινε κλειστό, άνοιξε ξανά τις πόρτες του στο κοινό στις 8 Μαΐου 2016, πλήρως ανακαινισμένο και με μία σύγχρονη έκθεση. Το Μουσείο εγκαινίασε ο Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Αριστείδης Μπαλτάς μία ημέρα νωρίτερα.
Η Δρ. Κυριακή Ψαράκη, Αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, και υπεύθυνη Αρχαιολογικού Μουσείου Κυθήρων μίλησε στο LIFO.gr για την ιστορία του μουσείου, τα σημαντικότερα εκθέματά του, και το πώς φτάσαμε στην επαναλειτουργία του.
Τα Κύθηρα κατά την αρχαιότητα ήταν η πύλη του ελληνικού αρχιπελάγους. Ήταν η γέφυρα μεταξύ Κρήτης και Πελοποννήσου και το αγκυροβόλι των ναυτικών και ταξιδιωτών στο σημείο που συναντιούνται το Αιγαίο, το Ιόνιο και το Κρητικό Πέλαγος. Η θέση του νησιού στην είσοδο της Ανατολικής Μεσογείου καθόρισε την ιστορία του και την πολιτισμική του ταυτότητα.
Αν θέλαμε να κωδικοποιήσουμε την ιστορική διαδρομή των Κυθήρων κατά την αρχαιότητα θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τρεις βασικές φάσεις. Κατά την προϊστορική περίοδο και ιδιαίτερα από τα μέσα της 3ης και σε όλη την 2η χιλιετία π.Χ. τα Κύθηρα αποτελούν κομμάτι του μινωικού πολιτισμού και συνδέονται στενά με την Κρήτη και τις νότιες Κυκλάδες.
Την περίοδο των μινωικών ανακτορικών κέντρων τα Κύθηρα ακμάζουν, καθώς στο νησί ιδρύονται πολλοί οικισμοί και ένα από τα σπουδαιότερα μινωικά Ιερά Κορυφής εκτός Κρήτης. Την ιστορική περίοδο, και κυρίως από τον 6ο αι. π.Χ. μέχρι και τον 3ο αι. π.Χ. η ιστορία του νησιού, λόγω της στρατηγικής του θέσης, καθορίζεται από τις συγκρούσεις των κυρίαρχων δυνάμεων της εποχής, των Σπαρτιατών, των Αθηναίων και των Περσών. Για μία μεγάλη χρονική περίοδο τα Κύθηρα είναι περιοικίδα πόλη της Σπάρτης, δηλαδή υπό τον έλεγχο της τελευταίας, και τμήμα της λακωνικής χώρας. Την ρωμαϊκή περίοδο αποτελούν κομμάτι της ρωμαϊκής κτήσης και εισέρχονται σε μία ειρηνική περίοδο από την οποία ωστόσο τα έως τώρα υλικά κατάλοιπα είναι ελάχιστα.
Έχει ενδιαφέρον η ιστορία του Μουσείου. Πότε πρωτολειτούργησε και σε ποιο σημείο του νησιού;
Οι προσπάθειες για ίδρυση αρχαιολογικού μουσείου στα Κύθηρα ξεκίνησαν την δεκαετία του 1930 όταν ο γυμνασιάρχης Σπύρος Στάθης και κατόπιν ο φιλόλογος καθηγητής και άμισθος αρχειοφύλακας Θεμιστοκλής Πετρόχειλος, τη δεκαετία του 1940, συγκεντρώνουν αρχαιότητες από παραδόσεις ιδιωτών με σκοπό την ίδρυση Αρχαιολογικού Μουσείου.
Η πρώτη συλλογή στεγάζεται σε αίθουσα του Αρχειοφυλακείου στο Κάστρο της Χώρας. Το 1959 ο Παναγιώτης Στάθης παραχωρεί μία μικρή αίθουσα στον κεντρικό δρόμο της Χώρας, όπου συγκεντρώνονται αρχαιότητες και κειμήλια διαφόρων εποχών. Η συστηματικότερη ανασκαφική έρευνα από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και εξής είχε ως αποτέλεσμα την συγκέντρωση όλο και περισσότερων αρχαίων ευρημάτων. Την ανάγκη φύλαξης και έκθεσής τους ήρθε να θεραπεύσει η δωρεά, τη δεκαετία του 1970, από τον Κυθηραϊκό Σύνδεσμο του κτηρίου στην είσοδο της Χώρας. Το κτήριο που την δεκαετία του 1920 είχε λειτουργήσει ως Οικοκυρική Σχολή επισκευάστηκε και άρχισε να λειτουργεί επίσημα ως Αρχαιολογικό Μουσείο τον Σεπτέμβριο του 1981 και παρέμεινε επισκέψιμο για 25 χρόνια, μέχρι τον σεισμό του 2006.