«Τα περισσότερα της κληρονομιάς (των πατέρων μας) εμείς επαυξήσαμε…» Θουκυδίδης (από τον Περικλέους Επιτάφιο, Β’36)
Mάρτιο του 2021, διακόσια χρόνια μετά την αρχή του «Μεγάλου Σηκωμού», η Θεά Ελευθερία αφήνει τον Όλυμπο. Φεύγει για τόπους, όπου πετούν οι ψυχές των παιδιών της.
Πρώτος σταθμός η φυλακή Ne-boïsa, κοντά στο τουρκοκρατούμενο Βελιγράδι του 1798. Εδώ βρήκε μαρτυρικό τέλος ο Αρχάγγελος της Λευτεριάς και οραματιστής της «Ελληνικής Δημοκρατίας», ο Ρήγας Βελεστινλής, μαζί με τους επτά συναγωνιστές του. «Ως πότε παλικάρια να ζούμεν στα στενά…». Τον Ιερό «Θούριο» με την εισαγωγική κραυγή του, τη δυνατότερη φωνή της νεοελληνικής ποίησης, τραγουδούσαν κρυφά στην υπόδουλη πατρίδα… Κάποτε άκουσε ένας Τούρκος και πληροφόρησε τον δεύτερο περαστικό «… οι Ρωμιοί τραγουδούν τον Ύμνο στην καινούρια Παναγία τους, που την λεν Ελευθερία» 1.
Σύντομα, μακριά είναι η Θεά. Από τους αιθέρες του Μοριά, της Ρούμελης, του Αιγαίου, χιλιάδες μορφές την χαιρετούν και αυτή αντιχαιρετά. Πρώτα τους ιδρυτές και τους αποστόλους της Φιλικής Εταιρείας. Σχεδόν ταυτόχρονα με τους επαναστάτες της Μολδοβλαχίας, ο Μοριάς σήκωσε τα όποια όπλα του, για να ξεσπάσει το απελευθερωτικό, μεγάλο κίνημα, όπου ελληνικής γης και θάλασσας. Κίνημα εμπνευσμένο από τους προγόνους, από την αμερικανική και ιδίως τη γαλλική επανάσταση. Το νεωτερικό πνεύμα του συγκρούστηκε με το παλαιό, καθυστερημένο καθεστώς των Βαλκανίων, της εγγύς Ανατολής και με το σκοταδισμό της «Ιεράς Συμμαχίας».
Ήταν υπέροχοι, επαναλαμβάνει η Ελευθερία. Κυρίως οι φτωχοί. Αγρότες, τσοπάνηδες, ψαράδες, ναύτες, με πλούτο ψυχής οι αναλφάβητοι ή ολιγογράμματοι έγιναν αγωνιστές. Αντιπάλευαν μια αυτοκρατορία σε παρακμή, αλλά με οργάνωση διοικητική, στρατιωτική και ισχυρούς οικονομικούς πόρους, που εκείνοι δεν διέθεταν. Θα μετατραπούν σε επαναστατικό στρατό με τη συμπόρευση εμπειροπόλεμων ομάδων. Τελικά, αναδεικνυόταν υπέρτερο το ελληνικό πάθος για τη λευτεριά και την υπεράσπιση της θρησκείας, ενώ χρειαζόταν «σαιξπήρειος πλούτος γλώσσης», για να αποδώσει ακριβή την ιδέα του, όπως έγραψε ο Σκώτος ιστορικός Γ. Φίνλεϋ 2.
Στη Δημητσάνα η ταξιδεύτρα Θεά. Θυμάται τους μπαρουτόμυλους αδιάκοπα να δουλεύουν. Τις κόρες της ονομαστής «Αρκαδιανής» του κλέφτικου τραγουδιού, ολημερίς να ετοιμάζουν το ψωμί των αγωνιστών και τις νύχτες δένουν φισέκια. Πολλές άλλες ανεβαίνουν προς τους τόπους των μαχών, μεταφέροντας με κάθε τρόπο τα αναγκαία. Μακρινοί είναι οι δρόμοι της λαϊκής συστράτευσης. Από τη Λευκωσία μέχρι τη Μακεδονία, τα Ψαρά και την Οδησσό.
Δεν παραμερίζονται πολλοί, ανώτεροι του χρήματος. Όταν καλούσε η ανάγκη, χρηματοδοτούσαν την επανάσταση και οι άποροι με τον οβολό τους. Η Κύπρος έστειλε εθελοντές, πολλά χρήματα και δεν εξαιρέθηκε από το βαρύτατο φόρο αίματος στην οθωμανική εκδικητικότητα.
Πραγματικότητα και ποίηση
Το τραγικό μεγαλείο των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» στο Μεσολόγγι (Δ. Σολωμός), υπήρξε μοναδικό στην μέχρι τότε Ιστορία. Μεγάλος ο ηθικός πλούτος του Εικοσιένα – αναστοχάζεται η Ελευθερία. Μόνο ελληνικός ήταν ο Αγώνας. Έναν γνήσιο σύμμαχο είχε, τον ίδιο τον ελληνικό λαό. Ωστόσο, πολλοί φιλέλληνες «πέθαναν για την Ελλάδα»! Ανάμεσά τους, εκατό εθελοντές, από την Αϊτή της μακρινής Καραϊβικής, ναυάγησαν ταξιδεύοντας, για να συνδράμουν τον Αγώνα. Πρώτη απ’ όλον τον κόσμο, η μεγάλη σε φρόνημα χώρα τους αναγνώρισε την «πολιτικήν ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν» του ελληνικού έθνους, τον Ιανουάριο του 1822! Κατά τον εφετινό εορτασμό, η πρώτη θέση των προσκεκλημένων ανήκει στον ηγέτη της Αϊτής.
Άργησαν να επέμβουν οι «Προστάτιδες Δυνάμεις» και τούτο συνέβη, επειδή απέβλεπαν κυρίως στα συμφέροντά τους. Ακολούθησε μεν η αποφασιστική ναυμαχία του Ναβαρίνου, 8-10-1827, αλλά οι ναύαρχοι των συμμάχων δεν θα προχωρούσαν, κατ’ ανάγκην, στην αναμέτρηση με τον τουρκοαιγυπτικό στόλο, εάν δεν είχαν προηγηθεί έξι χρόνια επανάστασης. Η επανάσταση απελευθέρωσε την Ελλάδα και όχι οι ξένοι.
Από το λόφο του Στράνη στη Ζάκυνθο, η Ελευθερία – Ελλάδα, με την απαράμιλλη, πολεμική όψη, που εδώ της χάρισε νεότατος ο Διονύσιος Σολωμός, κατευθυνόταν σε στεριές και θάλασσες εμπνέοντας γενναιότητα στα παιδιά της. Είχαν ορκιστεί να την αναδείξουν νικήτρια αληθινή, όχι «ψεύτρα Ελευθεριά», όπως εκείνη των αγγλοκρατούμενων ιόνιων νησιών. Ο Ανδρέας Κάλβος έγραψε την συγκλονιστική ωδή «Αι Ευχαί» και «ευχόταν», καλύτερα να καταστραφεί η πατρίδα απ’ άκρη σ’ άκρη «παρά προστάτας να ’χομεν»! «Προστάτας» ύπουλους, χειρότερους από τους φανερούς τυράννους.
Στη Ρούμελη η Θεά. Θαυμάζει και την «Άπτερον Νίκη» του Ιερού Βράχου, λαξευμένη χωρίς φτερά, για να μη φύγει ποτέ μετά τους περσικούς πολέμους. Και όμως. Την καταδίωκαν τα ανθρώπινα πάθη στα χρόνια του μεγάλου Αγώνα. Σύμφωνα με Έλληνες και αλλοεθνείς ιστορικούς της Επανάστασης, από θέσεις ισχύος, όχι όλοι, αλλά πολλοί αμφιλεγόμενοι πολιτικοί και στρατιωτικοί συντάσσονταν: Με τη διαλυτική αρχομανία, την πλεονεξία, με την αδιαφανέσταση διαχείριση των ιερών χρημάτων του Αγώνα (Κ. Παπαρρηγόπουλος, βιβλίο 15ο, Κεφ. Β’), με την εξοργιστική ανευθυνότητα, παρά τους ακραίους κινδύνους που διέτρεχε η πατρίδα.
Δεν θεωρήθηκε παράδοξη η έκρηξη του μεγάλου Κινήματος, αλλά η αντοχή του. Το κράτησαν, το έσωσαν λίγα συνετά άτομα και ο πολύς λαός3. Όλοι εκείνοι με το ακατάβλητο θάρρος, αυτοί που δεν πρόδωσαν και δεν εγκατέλειψαν. Με όσες δυνατότητες είχαν, ανταποκρίνονταν στα λαϊκά αιτήματα για την αντιμετώπιση σοβαρότατων προβλημάτων – όπως ήταν η έλλειψη κεντρικής διοίκησης στην επαναστατημένη χώρα.
Μετά την απελευθέρωση εδαφών και τα δυσπερίγραπτα δεινά που συνεχίστηκαν, η συγκλονιστική Επανάσταση είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του πρώτου εθνικού κράτους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, στο πρώην τεράστιο φέουδο των πολυεθνικών αυτοκρατοριών. Ωστόσο, η υπόκλιση της Ελευθερίας ενώπιον της πλειονότητας του ελληνικού λαού ενέχει και μεγάλη πικρία. Το γεγονός ότι το Κίνημα δεν ανέδειξε πολιτικές προσωπικότητες με ηγετικά προσόντα και η ευρωπαϊκή διπλωματία κατέστησαν το νέο κράτος ένα βασίλειο υπό την επικυριαρχία των Βαυαρών.
Εξασφάλιζαν πολυτελή βίο στη φτωχή Ελλάδα, ενώ οι απόμαχοι πολεμιστές της στερούνταν τα πάντα. Ο συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας Εμμανουήλ Ξάνθος, θρηνούσε «μην έχων άρτον…» (Εφημερίδα ΑΙΩΝ, 26 Μαρτίου 1849).
Ανολοκλήρωτη είχε παραμείνει η Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση. Και όμως, διεκδίκησε ένα κράτος προόδου4, αβασίλευτο, σύμφωνα με τα τρία δημοκρατικά συντάγματα του Αγώνα5, που δεν εφαρμόστηκαν κατά τα ταραγμένα χρόνια του. Η Ελλάδα δεν κατόρθωσε να φτάσει ως το τέλος που της άξιζε. Αλλά η ηθική ακτινοβολία του Εικοσιένα δεν γνωρίζει τοπικά και χρονικά όρια. Υπήρξε και θα υπάρχει ως πηγή έμπνευσης για χιλιάδες πολίτες παντού, που θέλησαν και οραματίζονται έναν κόσμο αληθινής ελευθερίας.
Τον 20ο αιώνα, ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 1940, από το ραδιόφωνο και τις εφημερίδες ετέθη στην πρωτοπορία της Εθνικής Αντίστασης η υποθήκη του Κωστή Παλαμά: «Μεθύστε με το αθάνατο κρασί του Εικοσιένα!»
Απόδοση τιμής στην Εθνεγερσία
Εξαιρετικά επετειακό το 2021 και η Ελευθερία προτρέπει: Η αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας δεν έχει τέλος. Μελετήστε τις λαμπρές αλλά και τις μελανές σελίδες της Επανάστασης. «Εθνικόν είναι ό,τι το Αληθές». (Δ. Σολωμός).
«Όταν λέγονται τα λάθη μας, τότε κάνουν λιγότερα οι μεταγενέστεροι». (Μακρυγιάννης). Όταν κρύβετε πρώτα από τη νέα γενιά «τα δεινά της φυλής», ο ελληνικός λαός θα υφίσταται προσβολές και καταστροφές, μολονότι οι αγώνες του απαγόρευαν και απαγορεύουν την περιφρόνησή του. Την «ύβριν» εναντίον του, εξωτερικής και εσωτερικής προέλευσης.
Συνεχίζει η Θεά: Όλοι και όλες στοχαστείτε: Ποίος ήταν ο σεβασμός σας προς τις υποθήκες του Εικοσιένα; Χρειάζεται απάντηση αντικειμενικής εκτίμησης. Εάν κάποιοι την αρνούνται, αυτό σημαίνει ότι δεν πορεύονται με οδηγό το ήθος της Επανάστασης, όπως πρέπει να συμβαίνει. Το ήθος εκείνο, που πολέμησε τον αλλοεθνή αλλά και τον ομοεθνή εχθρό και έθεσε τα θεμέλια του ελληνικού, δημοκρατικού κράτους. Αυτό το ήθος συνιστά τη βαθιά ταυτότητα της πλειονότητας των Ελλήνων.
Η Εθνεγερσία γκρέμισε και έχτισε, μέσα από ποταμούς αίματος. Η τιμή που της ανήκει ουδεμία σχέση έχει με θορυβώδεις πανηγυρισμούς και αποτελεί αχαρακτήριστη ασέβεια η πολιτική εργαλειοποίηση των επετείων της για ιδιοτελείς σκοπούς, όπως επανειλημμένως είχε συμβεί στο παρελθόν 6. Πραγματικός εορτασμός του Εικοσιένα είναι η αχειραγώγητη και σεμνή μνήμη του. Η διόρθωση των πολιτικών και κοινωνικών σφαλμάτων. Η υπόσχεση νέων προσπαθειών για την επαύξηση της επαναστατικής, της ηθικής κληρονομιάς του.
Και η Ελευθερία τονίζει: Εσείς ο λαός, είστε οι δημιουργοί του Εικοσιένα. Εσείς ο λαός7, είναι η αρχική φράση της κληρονομιάς του. Όσο χρόνο συνοδοιπορείτε με αυτήν την ακαταμάχητη αλήθεια, θα είμαι μαζί σας. Όχι μόνη. Σύντομα θα με συνοδεύει η Ευδαιμονία.
Σε λίγο η μεγάλη Θεά εύχεται από του Ολύμπου την απαστράπτουσα κορυφή.
1 Κ.Θ. Δημαράς: «Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» Σελ. 175. Εκδ. Ίκαρος
2 Γεώργιος Φίνλεϋ: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως». Μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Τόμος πρώτος, σελ. 186. Έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, 2008.
3 Ομοίως Γ. Φίνλεϋ, σελ. 191 και 278.
4 Βαγγέλης Καραμανωλάκης: «1821 και Αριστερά». Εφημερ. Η ΑΥΓΗ 31 Ιανουαρίου 2021
5 Αδαμάντιος Κοραής: «Σημειώσεις εις το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». Εκδ. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, 2018.
6 Χριστίνα Κουλούρη: «Γιορτάζοντας το Έθνος…». Από τις «Αθέατες όψεις της Ιστορίας». Συλλογική έκδοση. Εκδ. Ασίνη 2012.
7 Εσείς ο λαός. Μετατροπή του «we the people». Είναι η εισαγωγική, περιώνυμη φράση του επαναστατικού συντάγματος των ΗΠΑ (1787).
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΥΙΟΘΕΤΟΥΝ ΕΝΑ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
…[την 1η Ιανουαρίου 1822, η Α’ Εθνοσυνέλευση από την Πιάδα, πλησίον της Επιδαύρου, κηρύσσει «την
πολιτικήν ύπαρξιν και ανεξαρτησίαν» του ελληνικού έθνους και ψηφίζει το (πρώτο) φιλελεύθερο σύνταγμα, υπό τον τίτλο «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος», για να περιορίσει τις αντιδράσεις της Ιεράς Συμμαχίας. Όπως το μεγαλεπήβολο σύνταγμα της «Ελληνικής Δημοκρατίας» που είχε συντάξει ο Ρήγας, εγκαδιθρύει αβασίλευτο και δημοκρατικό πολίτευμα, σε αντίθεση με το εν γένει ευρωπαϊκό καθεστώς. Προξενεί μεγάλο ενδιαφέρον, όπως διαπιστώνεται και από τη μετάφρασή του στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες.
Ο λόγιος Αδαμάντιος Κοραής, ο μεγάλος δημοκρατικός διδάσκαλος του Γένους μας, συγγράφει εξαιρετικές «Σημειώσεις», αναφορικά με όλα τα άρθρα του εν λόγω συντάγματος, οι οποίες εκδίδονται εκατό χρόνια μετά το θάνατό του, το 1933, η δε 2η έκδοσή τους, το 2018, προσφέρεται από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, υπό τον γνωστό, μετριόφρονα τίτλο «Σημειώσεις εις το Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». Την επιμέλεια του βιβλίου υπογράφει ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης του ΕΚΠΑ, ο οποίος εντάσσει στο περιεχόμενο και την «Εισαγωγή στην Α’ έκδοση» του Γεωργίου Φιλαρέτου, με μότο στίχο του Ευριπίδη: «Σοφόν γαρ εν βούλευμα / τας πολλάς χέρας (χείρας) νικά». Παρατίθενται μεταγλωττισμένα αποσπάσματα του συγκεκριμένου κειμένου].
«Η Α’ Εθνοσυνέλευση ήταν η πρώτη, μετά 22 αιώνες, σε ελεύθερη ατμόσφαιρα…, ο δε ενθουσιασμός των παραστατών του Έθνους ήταν μέγιστος. Οι νεότεροι, γράφει ο Ν. Δραγούμης, που ευτύχησαν να ανοίξουν τους οφθαλμούς προς ήλιο χωρίς το σκότος από νέφη δουλείας, να πατήσουν γη ελεύθερη, αυτοί που κληρονόμησαν το ανεκτίμητο δικαίωμα να συνέρχονται και να συνδιαλέγονται και να συζητούν,
αδυνατούν να φανταστούν τον έξαλλο ενθουσιασμό του έθνους, όταν, μετά από τυραννία 400 σχεδόν ετών, συνερχόταν δι’ αντιπροσώπων, με σκοπό να αποφασίσει κυριαρχικώς περί των οικείων συμφερόντων. Οι επιζήσαντες διηγούνταν ότι δάκρυα έρρεαν από τα μάτια όλων και, όπως την ημέρα Ανάστασης, ανταλλάσσονταν ασπασμοί».
…«Ο Ν. Ν. Σαρίπολος, (σημ. καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου) γενικότερα κρίνοντας το έργο της εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου, λέγει ότι δικαίως αυτή ελκύει τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη του Έθνους, διότι εις αυτήν υπήρχε φιλοπατρία, ομόνοια, ευταξία». Και κατά τον Γεώργιο Φιλάρετο: «Το κύριον αίτιον της μη εφαρμογής των δημοκρατικών πολιτευμάτων, κατά την εθνική μας παλιγγενεσία, είναι, νομίζομε, η ανάμιξη των Μεγάλων Δυνάμεων εις την εσωτερική διοίκηση, διότι οι εμφύλιοι πόλεμοι συνήθως υποστηρίζονταν από τους ξένους».
Τους ξένους με προσωπεία «προστατών» και «ντυμένους φίλους», είχαν εικονίσει οι Ανδρέας Κάλβος και Οδυσσέας Ελύτης.
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ – Η Ελληνίδα μητέρα
Κρέμεται το σπαθί κοντά στην κούνια σου, καλό μου,
αλλά το χέρι δεν είναι που το ’σφιγγε στη νίκη.
Μακρύς ο λάκκος π’ άνοιξε και κλεί το γίγαντά μου.
Κάμπους, βουνά, χωρίς αυτόν μάχης καπνοί σκεπάζουν,
αλλ’ αυτό τώρα που κουνώ τ’ αμέριμνο κορμάκι
αύριο θα γίνει δύναμη που ο λογισμός κινάει,
και στήθι αντρίκειο θα σταθεί στις σαϊτιές της μοίρας.
Βρέχει τα βέλη της αυτή στα ύψη των ανδρείων,
που εκεί στημένοι στερεοί λάμπουν στη μάχη θείοι.
Χαρές και πλούτη να χαθούν, και τα βασίλεια, κι όλα,
τίποτε δεν είναι, αν στητή μέν’ η ψυχή κι ολόρθη.
Όλα τα ερείπια γύρω της κοιτά χαμογελώντας
κι ανθοί σ’ αυτά, παντού κι αργά, βλασταίνουν ως τον τάφο,
φυτρώνει και στο σκότος του του Παραδείσου τ’ άνθι.
…………………..
Άπειρους λάκκους, άπειρους γεμίζουν οι νεκροί μας,
πέφτουμ’ εμείς, το έργο μας για την πατρίδα μένει,
και σ’ όλα ζει τα στήθη μας τούτ’ η πνοή και μόνη,
που φλόγα γίνεται φριχτή καθολικού πολέμου,
που κάθε γη και θάλασσα παντού περιλαβαίνει,
που ζώνει εσέ και σκίρτημα και της κουνιάς σου δίνει.
…………………..
Έλα σ’ εμέ, των σπλάχνων μου γλυκό βλαστάρι, θέλω
για μια στιγμή γοργά ’π’ αυτό το σπίτι να μακρύνω,
θέλω το μέτωπ’ ο καπνός της μάχης να σου ’γγίξει,
πλατιά το στήθος σου, βαθιά, να πνέξει ολέθρου φλόγα.
(Διονυσίου Σολωμού, «Τα ιταλικά ποιήματα»,
εκδ. Ελευθερουδάκη, 1921)
Ο Διονύσιος Σολωμός, το 1849, αναθέτει στην «Ελληνίδα Μητέρα» να κρατήσει στη ζωή και να μεταλαμπαδεύσει την ελληνική ιδέα με την υπέρτατη επιταγή της ελευθερίας η οποία καθόρισε την ποίησή του.
Το πεζό σχεδίασμα του ποιήματος στην ιταλική γλώσσα, απέδωσε ποιητικά με σολωμικό ύφος, ο μεταγενέστερος κριτικός και μεταφραστής Γεώργιος Καλοσγούρος.
Ανδρέα Κάλβου – Αι Ευχαί»
«Αι Ευχαί» είναι η συγκλονιστική απάντηση του Ανδρέα Κάλβου στην προσβλητική πρόταση, το 1825, να αποτελέσει η Ελλάδα κράτος υπό «την προστασία» της Αγγλίας.
Στροφή Α
Της θαλάσσης καλύτερα
φουσκωμένα τα κύματα
να πνίξουν την πατρίδα μου
ωσάν απελπισμένην
έρημον βάρκαν.
Β
Στην στεριάν, στα νησία
καλύτερα μίαν φλόγα
να ιδώ παντού χυμένην,
τρώγουσαν πόλεις, δάση,
λαούς και ελπίδας.
Γ
Καλύτερα, καλύτερα
διασκορπισμένοι οι Έλληνες
να τρέχωσιν τον κόσμον,
με εξαπλωμένην χείρα
ψωροζητούντες.
Δ
ΠΑΡΑ προστάτας νά ‘χομεν
Με ποτέ δεν εθάμβωσαν
πλούτη ή μεγάλα ονόματα,
με ποτέ δεν εθάμβωσαν
σκήπτρων ακτίνες.
…………….
ΙΣΤ
Και αν ο Θεός και τ’ άρματα
μας λείψωσι, καλύτερα
πάλιν να χρεμετίσοσι
σ’ τον Κιθαιρώνα
άγριαι φοράδες
ΙΖ
Παρά … Αι, όσον είναι
τυφλή και σκληροτέρα
η τυραννίς, τοσούτον
ταχυτέρως ανοίγονται
σωτήριοι θύραι…
ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΤΥΠΟ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Percy B. Shelley:
«Όλοι είμαστε Έλληνες»
Ο Άγγλος λαμπρός ποιητής Σέλλεϋ είδε την ελληνική επανάσταση στην «άγια γη της καρδιάς και της διάνοιάς του» -όπως έλεγε- ως πρώτο βήμα προς την καθολική απελευθέρωση του κόσμου από κάθε μορφής δουλεία. Ενθουσιασμένος, την άνοιξη του 1822, δημοσιεύει το αριστούργημα – λυρικό δράμα «Ελλάς», λίγους μήνες πριν τον καταβάλει ξαφνικά ο θάνατος, μόλις στα τριάντα χρόνια του. Η ίδια μοίρα ανέμενε και τον φίλο του Λόρδο Βύρωνα, το 1824. Όσους αγαπούν οι θεοί, τους παίρνουν νέους, πίστευαν οι Αρχαίοι Έλληνες…
Ο Σέλλεϋ γράφει χαρακτηριστικά στον πρόλογο του ελληνικού έργου του: «Η απάθεια των κυβερνητών του πολιτισμένου κόσμου για την εκπληκτικήν υπόθεση των απογόνων του έθνους, που σ’ αυτό χρωστάνε τον πολιτισμό τους και που ζωντανεύει τώρα από τη στάχτη των χαλασμάτων του, είν’ ολότελα ανεξήγητη…
Όλοι είμαστε Έλληνες: Οι νόμοι μας, η φιλολογία μας, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας, έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα. Γιατί χωρίς την Ελλάδα, η Ρώμη, η οδηγήτρα, η κατακτήτρια, η μητρόπολη των προγόνων
μας, δεν θα μπορούσε να σκορπίσει κανένα φως, κι’ εμείς ακόμη θα ’μαστε ειδωλολάτρες και άγριοι».
Σημειώνεται ότι, συμπτωματικά, και ο μεγάλος Γάλλος σκηνοθέτης Ζαν Λυκ Γκοντάρ, με το σκεπτικό του Άγγλου ποιητή αντέδρασε ενώπιον της τιμωρητικής πολιτικής, που επιβλήθηκε στην Ελλάδα μετά την οικονομική κρίση του 2009. Και είχε προσθέσει επιγραμματικά: Δεν θα υπήρχε Σοφοκλής χωρίς τη δημοκρατία, και δεν θα υπήρχε δημοκρατία χωρίς το Σοφοκλή.
Αποσπάσματα του δράματος
Νέα Ελλάδα ορθώνει τα βουνά της
μέσα από ολόλαμπρα νερά.
Προς την αυγή ο Πηνειός περάτης,
κυλάει τα ρείθρα του λαμπρά ·
τα όμορφα Τέμπη εκεί που ανθούνε.
Οι νιες Κυκλάδες, απλωμένες σε βάθη ηλιόχαρα, υπνοζούνε.
Μια Αργώ αψηλή το κύμα σκίζει,
με άθλους καινούριους φορτωμένη ·
Ορφέας καινούριος κιθαρίζει,
και όλος αγάπη, κλαίει, πεθαίνει.
Την Καλυψώ στο ερμόνησό της για της πατρίδας την ειρήνη.
Καινούρια Αθήνα θα προβάλει
και τους μακρύτερα καιρούς,
θε να φωτίσουν της τα κάλλη
σαν λιόγερμα τους ουρανούς ·
Παρηγοριά θα τους αφήσει
ό,τι μπορεί η γη να δεχτεί κι ό,τι ο ουρανός να της χαρίσει.
Μια Αργώ αψηλή το κύμα σκίζει,
με άθλους καινούριους φορτωμένη ·
Ορφέας καινούριος κιθαρίζει,
και όλος αγάπη, κλαίει, πεθαίνει.
Νέος Οδυσσέας ξαναφήνει
την Καλυψώ στο ερμόνησό της για της πατρίδας την ειρήνη.
(Μετάφραση Α.Μ. Στρατηγόπουλου, εκδ. Μπάυρον, 1972)
«Λυρικά», Παρίσι 1826
(Ωδή «Αι Ευχαί» και Ζ’ εις «Το Άξιον Εστί»
Ευχαριστούμε θερμά τον Κοσμά Μεγαλοκονόμο για το απόκομμα του γλύπτη Εμμανουήλ Καβάκου στο
εργαστήριό του (Κυθηραϊκά Νέα, 1959)
Ο αγωνιστής του ’21
«Τη Λευτεριά μας να ‘χομε!
ορμήνια μου σας δίνω.
Κι αν λαβωμένος… μάχομαι!
κι αν πεθαμένος… πίνω!»
Κοσμάς Μεγαλοκονόμος.
