Γυναίκες φαροφύλακες! Οι 50 ηρωϊκές ερημίτισσες του Πολεμικού Ναυτικού

 

 

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

 

Ο φαροφύλακας είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος.
Διάλεξε να ζει ως ερημίτης, μοναχικά και δύσκολα, μακριά από τον κόσμο, με μοναδική συντροφιά τα θαλασσοπούλια, τον αέρα και των ήχο των κυμάτων που κτυπάνε στα βράχια..
Σκληρό επάγγελμα και ζόρικο…
Κι όμως αυτό το κατ εξοχήν ανδρικό «κάστρο», έχει καταρρεύσει εδώ και… ένα αιώνα στην Ελλάδα, κάτι που λίγοι γνωρίζουν!
Στα αρχεία της Υπηρεσίας Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού (όπως διαπιστώνεται στην συνέχεια), υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι από το 1913, στο φαρικό δίκτυο υπηρετούσαν γυναίκες που είχαν προληφθεί από το ΠΝ, σε μια προσπάθεια να στελεχωθούν οι φάροι, αφού υπήρχε λειψανδρία λόγω των απωλειών στους πολέμους.
Συνολικά στα ανεμοδαρμένα βράχια του Αιγαίου, του Ιονίου, του Κρητικού και του Καρπάθιου πελάγους, έζησαν μέσα στα μικρά σπιτάκια των φάρων 50 γυναίκες, ακόμα και χήρες με παιδιά, που σε μια δύσκολη εποχή έθρεψαν με τον μισθό τους τις οικογένειες τους και προσέφεραν τεράστιο κοινωνικό, έργο προστατεύοντας τους ναυτικούς.

ΠΩΣ ΕΓΙΝΕ Η ΑΡΧΗ

Μετά τον τερματισμό των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) και την προσάρτηση των Νέων Χωρών, στην Υ. Φάρων περιήλθε η διαχείριση των Φάρων και Φανών νεοπροσαρτισθέντων περιοχών.
Στους εν λόγω Φάρους εργάζονταν υπάλληλοι της Γαλλικής Εταιρίας Οθωμανικών Φάρων.
Πολλοί από τους υπαλλήλους αυτούς, αν και Έλληνες πολιτογραφημένοι, εξακολουθούσαν να είναι πιστοί προς τους Οθωμανούς ενημερώνοντας συνεχώς για τις κινήσεις των Συμμαχικών προς την Ελλάδα Στόλων κατά την διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος).
Η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να απολύσει τους υπαλλήλους με φιλοοθωμανικά αισθήματα για λόγους εθνικών συμφερόντων.
Η απομάκρυνση των επίορκων υπαλλήλων δημιούργησε μεγάλα κενά στη επάνδρωση των Φάρων των Νέων Χωρών.
Ο Νόμος 635 του 1915 επιτρέπει στην Υ. Φάρων, την μετάθεση επιστατών και φυλάκων από την Παλαιά Ελλάδα στους Φάρους των νεοπροσαρτισθέντων περιοχών και την πρόσληψη προσωρινών φαροφυλάκων προς κάλυψη των κενών θέσεων.
Οι προσωρινοί φαροφύλακες προσλαμβάνονταν χωρίς να πληρούν κάποια ιδιαίτερα κριτήρια, με δίμηνη σύμβαση, η οποία ανανεώνονταν σύμφωνα με τις ανάγκες της Υ. Φάρων.
Το 1920 ο Νόμος 1833, που περιέχει τροπολογίες του νόμου 635 του 1915, στο άρθρο 26 αναφέρει τα εξής:
(Αυτό είναι το επισημο εγγραφο του Νομου)

Οι γυναίκες που προσλήφθηκαν ήταν κυρίως σύζυγοι ή θυγατέρες φαροφυλάκων και κάλυπταν τις κενές θέσεις μονίμων φαροφυλάκων συνέπεια μεταθέσεως αλλά και αντικατάστασης οιονδήποτε ο οποίος είχε πολύμηνη άδεια (συνήθως αναρρωτική, λόγω των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης η ατυχημάτων κ.α.)
Παρόλο που η χρονική περίοδος 1910-1930 ήταν εξαιρετικά δύσκολη για τη Ελλάδα λόγω των συνεχών πολέμων (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κ.α.) και την ακολουθούμενη οικονομική κρίση, η Υπηρεσία Φάρων μέσω του τότε Διευθυντή της Στυλιανού Λυκούδη καθώς και της ευχέρειας που του παρείχε η κείμενη νομοθεσία, ανταποκρίνονταν θετικά στα αιτήματα άπορων γυναικών για πρόσληψή τους ως προσωρινοί φαροφύλακες εκτελώντας μέγιστο κοινωνικό έργο και δίνοντας ελπίδα ζωής σε αρκετές οικογένειες.

 

ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

Στην Άνδρο για παράδειγμα, νησί με δεσπόζουσα θέση στο Αιγαίο, από σχετική ερεύνα, διαπιστώθηκε ότι περίπου 15 γυναίκες του νησιού υπηρέτησαν στους φάρους της Φάσας, της Γριάς και του Γαυρίου τα πέτρινα χρόνια των αρχών του 20ου αιώνα, μέχρι την εποχή του μεσοπολέμου.
Προέρχονταν κυρίως, από τα χωριά του Κάβο Ντόρο και στα αρχεία αναφέρονται τα ονόματα τους, Μανάλη, Βούλγαρη, Κοζανιτου, Βιταλιωτη χωρίς ωστόσο περισσότερα στοιχεία.

ΕΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

Από εκείνα τα χρόνια, κυκλοφορούν πολλές ιστορίες με την γυναικεία παρουσία στους φάρους.
Δυο είναι χαρακτηριστικές.
Στον Κάβο Σίδερο ήταν φαροφύλακας ένας καπετάνιος με το όνομα Κώστας Παμίκος.
Πολλά χρόνια θαλασσινός, είχε γυρίσει τον κόσμο, είχε γνωρίσει πάμπολλες γυναίκες, αλλά καμιά δεν κέρδισε πραγματικά την καρδιά του, μέχρι που ερωτεύτηκε μια Κωσταντινουπολίτισσα που τον κατέκτησε πραγματικά και την παντρεύτηκε.
Η γυναίκα του όμως σύντομα τον απάτησε με άλλον άντρα.

Ο καπεταν Κωστής το έμαθε, όμως αγαπούσε πολύ τη γυναίκα του και αποφάσισε να τη συγχωρέσει.
Έτσι την πήρε και ζήτησε να γίνει φαροφύλακας στον Κάβο Σίδερο, αφού την έπεισε να τον ακολουθήσει.
Η ατιμία της συζύγου του όμως δε σταμάτησε εκεί, αφού η Σοφία (αυτό ήταν τ’ όνομα της) σύντομα ερωτεύτηκε τον όμορφο βοηθό του άντρα της, ο οποίος μάλιστα ήταν και παντρεμένος.
Κι εκείνος όμως δε μπόρεσε να αντισταθεί στη λαγνεία της, αφού η σύζυγός του ήταν αθώα και δεν γνώριζε τους πόθους ενός άντρα.
Παρόλο που η σύζυγος όμως δεν ήταν πονηρεμένη, ο καπεταν Κωστής είχε καταλάβει τι γινόταν.
΄Ένα βράδυ προφασίστηκε ότι θα έλειπε για κάποιες μέρες, ύστερα από λίγη ώρα όμως γύρισε.
Αντίκρισε τη γυναίκα του και τον πιστό βοηθό του αγκαλιά στο κρεβάτι, να τον προδίδουν μέσα στο φάρο του.
Ο καπεταν Κωστής δεν άντεξε και τη δεύτερη απιστία της συζύγου του και πήρε το όπλο του.
Πρώτα σκότωσε τη σύζυγό του. Ακούγοντας το μακελειό, όρμησε μες στο δωμάτιο και η σύζυγος του βοηθού και αντίκρισε τον καπεταν Κωστή έτοιμο να πυροβολήσει τον άντρα της.
Έριξε το σώμα της επάνω του προσπαθώντας να τον προστατέψει, όμως κατά λάθος πυροβολήθηκε κι αυτή.
Τέλος, ο φονιάς σκότωσε και τον άντρα που πλάνεψε τη γυναίκα του.
Όταν ένας μηχανικός μπήκε στο φάρο μετά από λίγες μέρες αντίκρισε μια λίμνη αίματος, τρία πτώματα και ένα σημείωμα στο οποίο ο δράστης εξηγούσε τι έγινε και ενημέρωνε ότι θα ακολουθούσε την ίδια μοίρα.
Πράγματι, το πτώμα του βρέθηκε λίγο αργότερα, φρικτά παραμορφωμένο.
Η δεύτερη ιστορία.
O 30χρονος φαροφύλακας του Κάβο Δρέπανο (ονόματι Μιντιλάκης) αντίκρισε ένα πρωί στην ακτή κοντά στο φάρο του ένα σωρό μισοσπασμένα ξύλα – σημάδι ναυαγίου – και λίγο πιο πέρα μια μισόγυμνη γυναίκα, αναίσθητη.
Ενώ την μετέφερε στο φάρο, η κοπέλα έφτυσε όση θάλασσα είχε μέσα της και σώθηκε.
Και μετά από την κατάλληλη φροντίδα συνήλθε εντελώς.
Αναμενόμενο ήταν να ερωτευτεί το σωτήρα της, μάλιστα ζήτησε να μείνει και μαζί του στο φάρο, αφού δεν είχε άλλον στον κόσμο.
Εκείνος δέχτηκε με χαρά και φιλοξένησε την Αισέ… Έτσι την έλεγαν, αφού η κοπέλα ήταν κόρη καπετάνιου απ’ την Αλγερία.
Η κακοκαιρία τσάκισε το καράβι τους και όλοι είχαν πνιγεί, μόνο η καλή της τύχη την έσωσε στα χέρια του αγαπημένου της.
Όμως δεν ήταν γραφτό για το ζευγάρι. Ενώ η Αισέ ήταν έγκυος, αρρώστησε βαριά και πέθανε.
Ο Μαντιλάκης δεν άντεξε το χαμό της ούτε ήθελε να τη θάψει. Εξαφανίστηκε από το φάρο.
Λίγες μέρες μετά βρήκαν τα δυο πτώματα του ζευγαριού θαμμένα πίσω από κάτι βράχους, σκαλισμένους σε σχήμα σαρκοφάγου.
Ο άτυχος φαροφύλακας, αφού τοποθέτησε εκεί το σώμα της αγαπημένης του, ξάπλωσε δίπλα της και αυτοπυροβολήθηκε κι αυτός.
Στο φάρο βρέθηκε μόνο ένα σημείωμα που έγραφε «μου ήταν αδύνατο να αποχωριστώ απ’ αυτήν».

Πηγές

Υπηρεσία Φάρων

Περισυλλογή Στοιχείων
Αρχικελευστής (Τ/ΕΦ-Τ/Φ) Ιωάννης Βαρβατές

Faroi.com

Ματίνα Μαντά