«Γαίας ατίμωσις» είχε γράψει για το αττικό τοπίο ο μεγάλος αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης. Ήρθε, τώρα, η σειρά του λακωνικού, που αφορά το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης του σημερινού Δήμου Μονεμβασίας, μέσω του οποίου έχει επιλεγεί από τον Ανεξάρτητο Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ, εταιρεία θυγατρική της ΔΕΗ) η ηλεκτρική διασύνδεση της Πελοποννήσου με την Κρήτη.
Ο γράφων, «Αττικός», ως Λαυριώτης, έχει ακατάλυτη σχέση αγάπης με την περιοχή και τους ανθρώπους της, την οποία επισκεπτόταν -και επισκέπτεται μέχρι σήμερα- με τη μάνα του, αυτή τη Λάκαινα, από τα παιδικά του χρόνια για το λιομάζωμα, περνώντας τον φοβερό Κάβο Μαλιά για να φθάσουν στις πατρογονικές εστίες, το χωριό Δερματιάνικα και τον οικισμό Μαυρομματιάνικα των Βοιών∙ τυπικές επαναλαμβανόμενες σκηνές της Μεσογείου βγαλμένες από το ιστορικό έργο του Φ. Μπρωντέλ∙ σκηνές της νότιας Πελοποννήσου, της Κρήτης, της Σικελίας. Αργότερα, ο νόστος στον μύθο των παιδικών χρόνων έγινε μόνιμος, θα μυρίζει πάντα λιοτρίβι, θυμάρι και ιδρώτα από τον μόχθο των αγροτών και θα φθάσει με το ταξίδι της γνώσης μέχρι και την αγέννητη περίοδο της ζωής μας, εννοώ τις μέχρι τώρα γνωστές ρίζες της ιστορικής προγονικής διάρκειας, ώς το 1770 περίπου, όπως λένε οι πηγές.
Προσκυνώ και φιλώ τα ιερά χώματα αυτού του τόπου, διότι στη ζοφερή ναζιστική κατοχή τα Δερματιάνικα έζησαν τον μεταλλωρύχο πατέρα μου, όταν ο θάνατος θέριζε το Λαύριο με τη μορφή της ανελέητης πείνας, και επομένως υπάρχω εγώ. Η μοίρα τα έφερε έτσι ώστε ο πατέρας μου ανταπέδωσε πολύ γρήγορα τη δωρεά της ζωής στο χωριό, όταν τον Αύγουστο του 1944, στο μπλόκο των Γερμανών, μπροστά αυτός με τη νεογέννητη αδελφή μου στα χέρια του, τον παπά Γ. Κυρανάκο δίπλα του και τους συγχωριανούς στην πλατεία, τους αντιμετώπισε μιλώντας με σοφία στον διερμηνέα τους. Επί χρόνια δε ο γράφων κάνει το ίδιο έργο που έκανε με τη μάνα του, το λιομάζωμα και όχι μόνον. Οι καιροί άλλαξαν -είχε φροντίσει η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου της Αριστεράς στη Γαλλία το 1936 με την καθιέρωση των καλοκαιρινών διακοπών με αποδοχές-. Απολαμβάναμε, πλέον, ως «νέοι γονείς με τα μωρά τους» και μέχρι σήμερα τη γαλαζοπράσινη θάλασσα στην Πούντα, απέναντι από την Ελαφόνησο, στο Μάγγανο και στην Παναγίτσα, κάνουμε τις εξορμήσεις μας στη Μάνη, βλέπουμε τις υπέροχες γραμμές των λακωνικών βουνών, τις απολήξεις του Πάρνωνα, του Ταϋγέτου, την καστροπολιτεία της Μονεμβάσιας, τις ομηρικές νύχτες στον βατικιώτικο κάμπο με την ανθρώπινη φυσιογνωμία, τα κατσάβραχα στα βουνά και ο ήμερος κάμπος σε μια σύνθεση. Όλα εδώ έχουν πρόσωπο. Το έβλεπα, το ένιωσα, το αττικό φως «διωγμένο» απ’ την εστία του θριάμβευε σ’ αυτό το αμόλευτο λακωνικό τοπίο.
Μέχρι τώρα (4.7.2016) 26 κοινωνικοί φορείς της περιοχής -και έπεται συνέχεια- μεταξύ των οποίων και οι καταγόμενοι απ’ αυτήν αλλά διαμένοντες στην Αττική, μέχρι και η Ένωση Ομογενών Λακωνίας, έχουν προσυπογράψει κείμενο διαμαρτυρίας κατά των περιβαλλοντοφθόρων σχεδιασμών του ΑΔΜΗΕ που προβλέπουν πυλώνες υψηλής τάσης για την εναέρια μεταφορά του ηλεκτρικού ρεύματος, που είναι και το μεγαλύτερο τμήμα της συνολικής όδευσης, στη συνέχεια υπογειοποίηση του καλωδίου ώς τον Κάβο Μαλιά και από εκεί υποθαλάσσιο προς την Κρήτη (δεύτερη πρόταση του ΑΔΜΗΕ της 1.7.2016). Και όλα αυτά σε συνάρτηση με το επικαιροποιημένο ενδιαφέρον εταιρειών για εγκατάσταση ανεμογεννητριών.
Οι πυλώνες υψηλής τάσης περνούν μέσα από περιοχές ειδικής νομοθετικής προστασίας και η εγκατάστασή τους συνιστά βάρβαρη, βίαιη επέμβαση στο περιβάλλον, στη ζωή και την υγεία των κατοίκων. Θα υποβαθμίσουν δε την οικονομία της περιοχής, ενώ σήμερα αυτή είναι προσανατολισμένη στις ήπιες μορφές της αγροτικής και της τουριστικής ανάπτυξης με προστασία του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος. Στην ίδια κατεύθυνση είναι και η πρόσφατη ομόφωνη αρνητική απόφαση του Δήμου Μονεμβασίας (14.6.2016, αρ. απόφ. 140/2016), στον πρώτο σχεδιασμό του ΑΔΜΗΕ που προέβλεπε μεταφορά του ηλεκτρικού ρεύματος από τη θέση Συκέα των Μολάων μόνον μέσω πυλώνων υψηλής τάσης, μέχρι τον Κάβο Μαλιά, αλλά ουσιαστικά είναι αρνητική και στη δεύτερη πρόταση του ΑΔΜΗΕ:
«Διαφωνούμε με τον συγκεκριμένο τρόπο επιλογής, δηλαδή της εναέριας γραμμής μεταφοράς, διότι η εγκατάσταση πυλώνων υψηλής τάσης θα επιβαρύνει περιβαλλοντικά την περιοχή διέλευσης και είναι αντίθετη με τις επιλογές του δήμου... Βασικότατος λόγος διαφωνίας είναι επίσης και η δυνατότητα που δίνεται για τη σύνδεση ανεμογεννητριών... έχουν κατατεθεί δεκάδες αιτήσεις για άδειες δημιουργίας αιολικών πάρκων... Είναι λοιπόν σαφές ότι ισχυρό κίνητρο για την κατασκευή εναέριας γραμμής είναι και η σύνδεση ανεμογεννητριών. Σημειωτέον ότι το αντίστοιχο τμήμα στην Κρήτη έχει προταθεί με υπόγειο καλώδιο, κάτι που συνιστά διακριτή συμπεριφορά εις βάρος του δήμου μας.Συνεπώς ο Δήμος Μονεμβασίας επιβαρύνεται συστηματικά και πολλαπλώς με το συγκεκριμένο σχεδιασμό, κάτι που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό από το Δημοτικό Συμβούλιο». Άρα, αφού στο πλέον του ημίσεος τμήματος της όδευσης προβλέπεται από τον ΑΔΜΗΕ, πάλι ο ίδιος τρόπος (δηλαδή μέσω πυλώνων) η απόφαση του Δήμου Μονεμβασίας ισχύει και σ’ αυτήν την περίπτωση. Δεν μπορεί να ισχύει à la carte. Και προφανώς ο Δήμος Μονεμβασίας θα τιμήσει την υπογραφή του αφού εκπροσωπεί και τους δημότες και των άλλων τοπικών ενοτήτων, από τις περιοχές των οποίων διέρχονται οι πυλώνες.
Αλλά εδώ ανακύπτουν σοβαρά και θεμελιώδη ερωτήματα: Κατ’ αρχάς η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από την Πελοπόννησο στην Κρήτη επαρκεί για την αδιάλειπτη ενεργειακή αυτονομία του νησιού, και για πόσο χρόνο θα ισχύσει το έργο αυτό; Μήπως η μόνιμη λύση της στρατηγικής ενεργειακής αυτονομίας της Κρήτης κατοχυρώνεται καλύτερα μέσω της Αττικής; Αν είναι έτσι, το έργο δικαιολογείται μόνον αν συναρτηθεί με αδηφάγες εταιρείες για εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Αλλά τότε έχουμε ένα έργο - δούρειο ίππο.
Αλλά ας δούμε την ηλεκτρική διασύνδεση μέσω του Δήμου Μονεμβασίας από τον Κάβο Μαλιά με την Κρήτη και από μία άλλη σκοπιά. Το έργο αυτό δεν προσφέρει απολύτως τίποτε στην περιοχή του δήμου. Ωραία, να βοηθηθεί η Κρήτη, δεν είμαστε σε άλλο κράτος, αλλά όχι να καταστραφεί το λακωνικό τοπίο και οι άνθρωποί του γι’ αυτό. Πρόκειται για εξοργιστική λογική, που δεν είναι αθώα. Ο ΑΔΜΗΕ εκτρέπεται των καταστατικών του σκοπών, διότι στην αποστολή και στις αξίες του είναι βεβαίως «η εξασφάλιση του αδιάλειπτου εφοδιασμού της χώρας με ηλεκτρική ενέργεια...», αλλά και «η εκτέλεση των καθηκόντων [του] σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης με οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς όρους...», αρχές τις οποίες, στην προκειμένη περίπτωση, παραβιάζει κατάφωρα.
Εναλλακτικές προτάσεις υπάρχουν. Το υποθαλάσσιο καλώδιο μπορεί να ποντισθεί, είτε από τη μεριά του λακωνικού κόλπου είτε από την εξωτερική πλευρά του Μυρτώου πελάγους προς τον Κάβο Μαλιά, αρκετά μακριά από την ακτή για λόγους ασφαλείας. Ανεξάρτητοι επιστήμονες - ειδικοί μηχανικοί για την ενέργεια προτείνουν και την ακόμη καλύτερη λύση, από τεχνική και οικονομική άποψη, της συνεχούς υπογειοποίησης από τους Μολάους μέχρι τον Κάβο Μαλιά, πάνω στο υπάρχον οδικό δίκτυο, οπότε δεν θα χρειασθούν και απαλλοτριώσεις. Εάν και αυτή τη λύση δεν τη δεχτεί ο ΑΔΜΗΕ, τότε δεν πρυτανεύουν τα εσωτερικά κριτήρια του έργου, αλλά διαφορετικά συμφέροντα έξω απ' αυτό.
Το αρμόδιο υπουργείο πρέπει να επαναφέρει στην τάξη τον ΑΔΜΗΕ, ώστε να τηρήσει τις καταστατικές αξίες του και να μη δημιουργήσουμε εμείς, από την προχειρότητα του fast-track, τις «Σκουριές του Νότου», διότι fast-track θα είναι και η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας. Αντιθέτως, πιστοί στις αξίες μας να θέσουμε ως πρωτεύον «κόστος» το ανθρώπινο και το περιβαλλοντικό. Η λύση της συνεχούς υπογειοποίησης είναι αυτή που εφαρμόζεται πλέον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είναι εφικτή, ήπια, δεν δημιουργεί περιβαλλοντικά και άλλα προβλήματα, δεν καταστρέφει την περιοχή και τους ανθρώπους της. Το τοπίο του Δήμου Μονεμβασίας, μέρος του λακωνικού τοπίου, της αισθητικής και αρχαιολογικής του αξίας, που μας τρέφει, μας εκπολιτίζει, μας εξανθρωπίζει, μας φυσιοποιεί.
Γιώργος Ν. Δερμάτης, δρ Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Louvain-la Neuve
ΠΗΓΗ http://www.avgi.gr
