Δαίδαλος (Δεν έχει τέλος τούτο το ταξίδι…

Ο καπετάν Γιάννης Κρητικός (ο Κρητικόγιαννης) κυβερνήτης του Δαίδαλου

Από τη Μαργαρίτα Π. Καρλαύτη
Ήταν το βράδυ στις 27 Απριλίου του 2001, όταν ο Δαίδαλος αναχώρησε. Οι περισσότεροι Γυθειάτες είχαν ακούσει, πως αργά ή γρήγορα αυτό θα συνέβαινε, μα η αναχώρηση του έγινε σεμνά και αθόρυβα, χωρίς επισημότητες και ανακοινώσεις, όπως σεμνή ήταν και η ζωή του στην πόλη μας. Έτσι ελάχιστοι Γυθειάτες αντιλήφθηκαν ότι αυτή τη φορά που ο Δαίδαλος έβγαινε απ’ το λιμάνι, θα ήταν και η τελευταία. Στο λιμάνι του Γυθείου, είχαν μαζευτεί τα μέλη της οικογένειας που τον είχε και κάποιοι φίλοι για να τον αποχαιρετήσουν. Οι καπετάν Γιάννης και Δημήτρης Κρητικός, τον οδήγησαν αργά έξω από το λιμάνι κι έβαλαν ρότα για το Πέραμα. Συγκινημένοι τράβαγαν τη μπουρού ξανά και ξανά, αφήνοντας πίσω το λιμάνι και τους ανθρώπους που τους αποχαιρετούσαν. Πώς να πιστέψουν πως το λιμάνι που στάθηκε δεύτερο σπίτι τους, δε θα το αντίκριζαν ποτέ ξανά από τη γέφυρα του Δαίδαλου; Οι δύο άγκυρες στην πλώρη του Δαίδαλου, πάντα έμοιαζαν με μάτια, όπως μου έλεγε ο γιος του Δημήτρη Κρητικού και πλήρωμα του Δαίδαλου, Γιώργος, μα αυτή τη φορά, τα μάτια ήταν γεμάτα δάκρυα. Όσοι Γυθειάτες αντιλήφθηκαν από τους συνεχείς αποχαιρετιστήριους συριγμούς του σκάφους, ότι αυτή ήταν η τελευταία φορά που το έβλεπαν στο Γύθειο, αποχαιρετούσαν κι αυτοί σιωπηλά, το όμορφο liberty.
Το λιμάνι θα έχανε το στολίδι του και ο «αφανής ναύτης», το άγαλμα, που για χρόνια έδενε μπροστά του ο Δαίδαλος, θα έχανε την παρέα του. «Δεν έχει τέλος τούτο το ταξίδι που ζητάει το τέλος» λέει δια στόματος Γιάννη Ρίτσου και με υψωμένο το χέρι, αποχαιρετάει κι αυτός το γερο Δαίδαλο, που όντως μπορεί να κάνει το τελευταίο του ταξίδι, αλλά δε θα φτάσει στο τέλος.

Κάθε καλοκαίρι, μετά το τέλος της αλιευτικής περιόδου, ο Δαίδαλος ταξίδευε ως το Πέραμα για την ετήσια συντήρησή του. (Πέραμα 2000)

Ο Δαίδαλος ναυπηγήθηκε το 1957 στο καρνάγιο του Περάματος, από το γνωστό καραβομαραγκό Γιώργο Ψαρρό για λογαριασμό της οικογένειας Σταθάκη και δούλευε ως ανεμότρατα στα παράλια της Κρήτης και της Λιβύης για δεκαεπτά χρόνια, προτού αποφασίσουν να τον πουλήσουν. Τα αδέλφια Γιάννης και Δημήτρης Κρητικός τον αγόρασαν τον Ιούλιο του 1974 και τον έφεραν στο Γύθειο το Σεπτέμβριο του ιδίου έτους. Ανοιχτό σκάφος, τύπου liberty (ελευθερία), με δυο κατάρτια και στρογγυλεμένες πρύμνη και πλώρη, άραζε τα 25 του μέτρα στο λιμάνι μας και έδινε τον τίτλο της πόλης, που φωτογράφιζαν οι επισκέπτες σε αμέτρητες φωτογραφίες, μια και στην πρύμνη του είχε γραμμένη τη λέξη «Γύθειο». Σκαρί μοναδικό, φτιαγμένο στο χέρι από μάστορα εμπνευσμένο, δε χρειάστηκε σχέδια για να ναυπηγηθεί, παρά μόνο το μεράκι, το ταλέντο και την πρακτική γνώση του ναυπηγού του. Γνώση μεράκι και έμπνευση, που είναι εμφανή σε όλες τις λεπτομέρειες του σκάφους, ακόμα και για τα μάτια του αδαούς.
Η οικογένεια Κρητικού, αναγνώρισε την αξία του σκάφους, το αγόρασε, το αγάπησε και το έκανε πραγματικό μέλος της. Κάθε χρόνο το καλοκαίρι, μόλις σταματούσε η αλιευτική δράση, ο Δαίδαλος επισκεπτόταν το ναυπηγείο του Περάματος για να δεχτεί τη φροντίδα των ανθρώπων που τον ήξεραν και να γίνουν όλες οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης. «Μας έδωσε ψωμί και του δώσαμε ζωή.» λέει με σεβασμό, η Ελένη Κρητικού, σύζυγος του καπετάν Γιάννη, που στάθηκε πραγματική καπετάνισσα στη στεριά, για όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και τις εμπορικές δραστηριότητες του Δαίδαλου.
Ο Δαίδαλος από τη στιγμή που ήρθε στο Γύθειο, δούλευε ως ανεμότρατα με πενταμελές / εξαμελές πλήρωμα και με συνήθη περιοχή δράσης, τον Λακωνικό κόλπο και τα Κύθηρα. Πολλές φορές όμως, χρειάστηκε να εκτελεί πέρα από τα αλιευτικά του καθήκοντα και χρέη πλοίου γραμμής. Σε περιόδους κακοκαιρίας, ή ανάγκης, μετέφερε αρρώστους, τρόφιμα, φάρμακα, ανθρώπους, από, ή προς τα Κύθηρα, μην βαρυγκωμώντας ποτέ. Οι παλιοί Τσιριγώτες, ακόμα θυμούνται τον καπετάν Κρητικόγιαννη, όπως έλεγαν τον καπετάν Γιάννη και τις υπηρεσίες που τους προσέφερε εκείνα τα δύσκολα χρόνια, που οι μετακινήσεις και οι μεταφορές ήταν σε εμβρυακό στάδιο.

Μπαίνοντας στο λιμάνι, λίγες μέρες προτού εγκαταλείψει για πάντα το λιμάνι του Γυθείου (2001)

Όμως ο Δαίδαλος, δεν είχε μόνο κοινωνική δράση, αλλά και περιβαλλοντική παιδεία. Σε μια εποχή που ο περισσότερος κόσμος, τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν είχε αναπτύξει περιβαλλοντική συνείδηση και ευαισθησία, σε μια εποχή που οι ψαράδες δε δίσταζαν να σκοτώσουν, όποιο πλάσμα τους στερούσε το μεροκάματο, ο Δαίδαλος ήταν από τους πρώτους συμπαραστάτες του Δημήτρη και της Άννας Μαργαριτούλη, που ενδιαφέρθηκαν για τις θαλάσσιες χελώνες και στη συνέχεια ίδρυσαν το σύλλογο προστασίας θαλάσσιας χελώνας «Αρχέλων». Το πλήρωμα του Δαίδαλου είχε καταλάβει από τότε, πως η διατήρηση της ισορροπίας κάθε οικοσυστήματος, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωσή όλων μας. Και παρότι η προστασία της χελώνας, έμοιαζε να είναι ενάντια στα άμεσα συμφέροντά τους, αφού πρακτικά η χελώνα είναι εχθρός του ψαρά, συμμετείχαν με προθυμία στα προγράμματα προστασίας της, διότι αντιλαμβάνονταν τα μακροπρόθεσμα οφέλη από τη διατήρηση του οικοσυστήματος. Έτσι, από το 1981 και για τρία χρόνια, σημάδευαν με μια πλακέτα το πτερύγιο κάθε χελώνας, που πιανόταν στα δίχτυα τους και με τη βοήθεια τους καταγράφηκαν περίπου εκατό στο Λακωνικό κόλπο. Υποστήριξαν την προστασία της χελώνας, όποτε τους ζητήθηκε με όποιο τρόπο μπορούσαν και γι’ αυτό άλλωστε και ο «Αρχέλων», δεν ξέχασε το Δαίδαλο και τη συμβολή του. Τον Οκτώβριο του 2003, ο καπετάν Γιάννης βραβεύτηκε σε επίσημη τελετή, που έλαβε χώρα στο ίδρυμα Γουλανδρή από τον «Αρχέλων», με ειδική πλακέτα, για τη συνολική του προσφορά, μια και ήταν από τους πρώτους, που πίστεψαν και συνέβαλλαν ενεργά στην προστασία της θαλάσσιας χελώνας πανελλαδικά.
Όμως ο Δαίδαλος έχει να επιδείξει και άλλα προσόντα! Καθότι παραδοσιακός πανέμορφος και φιλόξενος, δεν ξέφυγε της προσοχής των δημοσιογράφων, που αφού αναγνώρισαν την αξία του, δεν του στέρησαν τη δημοσιότητα που του άρμοζε. Έτσι λοιπόν, όταν συζητήθηκε να αποσυρθεί από την ενεργό δράση και να «κοπεί», όπως λέγεται, δηλαδή να τον κομματιάσουν, μια ολόκληρη εκπομπή στήθηκε γι αυτόν το 2000, στο δημοσιογραφικό «Μαύρο κουτί» του Mega channel, για την προστασία των παραδοσιακών σκαφών, κάνοντάς τον μια τηλεοπτική διασημότητα.

Ο Δαίδαλος πάντα έδινε το όνομα της πόλης που ο κάθε επισκέπτης φωτογράφιζε. (Γύθειο 2000)

Η Ευρωπαϊκή κοινότητα την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα, αποφάσισε να μειώσει κατά 20% την αλιευτική δράση στη Μεσόγειο, ως προληπτικό μέτρο ενάντια στην υπεραλίευση. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, χρηματοδοτούσε με σημαντικά ποσά την απόσυρση των αλιευτικών σκαφών, με βασική προϋπόθεση αυτά να καταστρέφονται και να μην κατασκευάζονται νέα προς αντικατάστασή τους. Βάσει αυτών των προγραμμάτων που ξεκίνησαν το 1991, υπολογίζεται πως καταστρέφονταν περίπου διακόσια σκάφη ετησίως, από τα οποία τα περισσότερα ξύλινα και παραδοσιακά, μια και οι ιδιοκτήτες αυτών, ήταν σε προχωρημένη ηλικία, δυσκολεύονταν να αντέξουν το υψηλό κόστος συντήρησής τους, και τα παιδιά τους συνήθως δεν ακολουθούσαν το επάγγελμα. Η απόφαση ήταν δύσκολη για τους Γιάννη και Δημήτρη Κρητικό, όμως μια και όλα συνηγορούσαν υπέρ της απόσυρσης, με πόνο ψυχής αποφάσισαν το 1999, να ενταχθούν και αυτοί σε πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής κοινότητας, για να «κόψουν» το Δαίδαλο και να αποσυρθούν από την ενεργό δράση. Το πεπρωμένο όμως του Δαίδαλου, δεν ήταν να τελειώσει έτσι άδοξα το ταξίδι του.

Με πόνο ψυχής αποχωρίστηκε τον Δαίδαλο η οικογένεια, αλλά τουλάχιστον κατάφεραν να μην "κοπεί" το όμορφο σκαρί. Ο Καπετάν Γιάννης αναπολεί και θυμάται.

Πέραμα 2015. Ο Δαίδαλος μισοβυθισμένος χωρίς το ένα άλμπουρο και χωρίς άγκυρες καλεί σε βοήθεια

Το 2000 ανακαλύφθηκε από τους δημοσιογράφους Λάμπρο Χαβέλα και Σοφία Παπαϊωάννου, που με αφορμή την πίκρα του καπετάν Γιάννη που θα αναγκαζόταν να κόψει ένα τόσο παραδοσιακό, αξιόπλοο και καλοσυντηρημένο σκαρί, ανακίνησαν το θέμα της καταστροφής των παραδοσιακών σκαφών στο «Μαύρο κουτί». «Είναι σαν να καταστρέφουμε τα νεοκλασικά μας κτίρια» ειπώθηκε στη διάρκεια της εκπομπής. Ανακινήθηκε λοιπόν το θέμα και ξεκίνησε μια προσπάθεια διάσωσης για το Δαίδαλο, που αναδείχθηκε, από τα ελάχιστα εναπομείναντα σκάφη αυτού του τύπου, αλλά και για άλλα παραδοσιακά αλιευτικά, που διαφορετικά θα καταστρέφονταν. Η Ελένη Κρητικού και ο γιος του Δημήτρη Κρητικού, Χρήστος, τα έβαλάν με το τέρας της γραφειοκρατίας, πήγαν σε υπουργεία, επιτροπές, οργανισμούς και λοιπές υπηρεσίες και το 2001, κατάφεραν μετά από αγώνα, να το νικήσουν και να μαζέψουν εγκαίρως, όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά, για τη σωτηρία του Δαίδαλου. Το μόνο που έμενε πια, στην οικογένεια Κρητικού, ήταν να διαλέξει το νέο ιδιοκτήτη και το νέο τόπο διαμονής του Δαίδαλου. Από τους υποψηφίους, προτιμήθηκε ο δήμος Περάματος, που γνώριζε το Δαίδαλο από τη στιγμή της γέννησής του αλλά και τις ετήσιες εργασίες συντήρησης του, στο ναυπηγείο κάθε καλοκαίρι. Μέσω του συλλόγου προστασίας παραδοσιακών αλιευτικών σκαφών «Αγ. Νικόλαος» λοιπόν, ο Δήμος Περάματος αγκάλιασε την προσπάθεια διάσωσής του και έγινε ο νέος ιδιοκτήτης του όμορφου liberty, καθώς και άλλων προς απόσυρση παραδοσιακών σκαφών.

Κάθε καλοκαίρι, μετά το τέλος της αλιευτικής περιόδου, ο Δαίδαλος ταξίδευε ως το Πέραμα για την ετήσια συντήρησή του. (Πέραμα 2000)

Έτσι ο Δαίδαλος δε βρίσκεται πια στο λιμάνι του Γυθείου, όπου πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, αλλά από το 2001 και μετά, συνταξιούχος πια, βρίσκεται στο λιμάνι του Περάματος, ανάμεσα σε άλλα παραδοσιακά σκάφη, επιδεικνύοντας την περήφανη στρογγυλή του πλώρη και τα διπλά του κατάρτια, ως προστατευόμενο παραδοσιακό αλιευτικό. Ας ελπίζουμε και οι νέοι ιδιοκτήτες του να τον αγαπούν και να τον συντηρούν το ίδιο καλά με τους παλιούς, έτσι ώστε να βρίσκεται εν ζωή και να μπορούν να τον χαίρονται και να τον καμαρώνουν και οι επόμενες γενιές. Γιατί ο Δαίδαλος πέρα από παραδοσιακό σκάφος, είναι ένα ζωντανό κομμάτι της ιστορίας μας, που πάντα θα θέλουμε να ξέρουμε πως βρίσκεται σε καλά χέρια, χωρίς να μπαίνει τέλος το ταξίδι του...

Ο Δαίδαλος με τη στρογγυλεμένη πλώρη και πρύμνη αρμενίζει στην εκπομπή του ΜΕΓΑ "Μαύρο κουτί" (2000)

-----------------------------------
Ελπίζω όλοι εμείς που αγαπήσαμε τον Δαίδαλο ή τον εκτιμήσαμε ως ένα πανέμορφο σκαρί, να μην αφήσουμε να μπει τέλος στο ταξίδι του

Πέραμα 2015. Ο Δαίδαλος μισοβυθισμένος χωρίς το ένα άλμπουρο και χωρίς άγκυρες καλεί σε βοήθεια

Πέραμα 2015. Ο Δαίδαλος μισοβυθισμένος χωρίς το ένα άλμπουρο και χωρίς άγκυρες καλεί σε βοήθεια

Κάθε καλοκαίρι, μετά το τέλος της αλιευτικής περιόδου, ο Δαίδαλος ταξίδευε ως το Πέραμα για την ετήσια συντήρησή του. (Πέραμα 2000)

Όταν λιμάνι του έγινε πια το Πέραμα, έπαψε να γράφει "Γύθειο" στην πρύμνη του. (Πέραμα 2001)

Πέραμα 2015. Ο Δαίδαλος μισοβυθισμένος χωρίς το ένα άλμπουρο και χωρίς άγκυρες καλεί σε βοήθεια

 Πηγή Margarita Karlafti .facebook.com