Αλαταρές και αλυκάριοι των Κυθήρων

Στις Φωτογραφικές Συναντήσεις του 2013, η φωτογράφος Βασιλική Γεωργίου συμμετείχε στην Έκθεση Νέων Ελλήνων Φωτογράφων με μια εξαιρετική καταγραφή της ζωής στα ελληνικά μοναστήρια γυναικών, για την οποία και απέσπασε έπαινο. Έκτοτε, ένα από τα θέματα με τα οποία έχει ασχοληθεί είναι οι ελληνικές αλυκές· έχει ήδη φωτογραφίσει αλυκές στη Ξάνθη, Κομοτηνή, Καστοριά και Αγγελοχώρι Θεσσαλονίκης, ενώ μέρος της εργασίας αυτής έχει παρουσιασθεί με επιτυχία στο εξωτερικό.

Αρχές Αυγούστου, η Βασιλική Γεωργίου επέστρεψε στα Κύθηρα με φροντίδα της Πολιτιστικής Εταιρείας, με σκοπό να φωτογραφίσει τις μοναδικές στην Ευρώπη αλαταρές. Πράγματι, η συγκομιδή αλατιού έχει πλέον εξεληχθεί παντού σε βιομηχανία, και μόνον στα Κύθηρα επιζεί ο θεσμός των αλυκάριων που μαζεύουν με τα χέρια το θαλασσινό αλάτι από τις «γούρνες» στις βραχώδεις ακτές και βραχονησίδες του νησιού, τις λεγόμενες στα Κύθηρα «αλαταρές».

Σύμφωνα με την χρονικογράφο των Κυθήρων Ελένη Χάρου, «κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας, τις αλυκές στα Κύθηρα διαχειριζόταν το Επιχώριον Συμβούλιον.  Κάθε χρόνο το μήνα Μάιο τα νοίκιαζε με δημοπρασία στους ενδιαφερομένους και τα έσοδα πήγαιναν στο Ταμείο.  Ανήκαν δηλαδή στη δημόσια περιουσία των Κυθήρων. Το καθεστώς αυτό διατηρήθηκε και μετά την Ένωση και έτσι το αλάτι των Κυθήρων δεν ήταν είδος του Ελληνικού Μονοπωλίου όπως στην υπόλοιπη Ελλάδα. Δεν επιτρεπόταν όμως η εξαγωγή του εκτός Κυθήρων.  Οι ακτές των Κυθήρων γύρω γύρω μαζί με τις βραχονησίδες και τα Αντικύθηρα ήταν μοιρασμένες σε 25 περιφέρειες με φυσικές γούρνες «αυτοπήκτων αλάτων». Κάθε χρόνο το Μάιο δημοσιευόταν μια διακήρυξη και ακολουθούσε η δημοπρασία με το δημόσιο κήρυκα (ντελάλη) ο οποίος έδινε τον τόνο». Το έθιμο συνεχίζεται σήμερα με φροντίδα της Επιτροπής Εγχωρίου Περιουσίας, που διενεργεί με τη σειρά της την ετήσια δημοπρασία.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης αυτής επίσκεψης, γιατί φυσικά έπονται και άλλες, η Βασιλική Γεωργίου γνωρίσθηκε με πολλούς από τους εν ενεργεία αλυκάριους και τους συνόδεψε διά ξηράς αλλά και διά θαλάσσης για να φωτογραφίσει τη συγκομιδή αλατιού, που κορυφώνεται τον μήνα Αύγουστο. Παράλληλα, μίλησε και με παλαίμαχους της δουλειάς που της διηγήθηκαν πώς διενεργείτο άλλοτε, όταν περνούσαν χέρι-χέρι τους κουβάδες με θαλασσινό νερό μέχρι να γεμίσουν τις γούρνες – κάτι που σήμερα γίνεται κατά τι ευκολότερα με βενζιναντλίες, χωρίς βέβαια να παύει να είναι ιδιαιτέρως κοπιώδης απασχόληση.

Όταν συμπληρωθούν η φωτογράφιση και η έρευνα, θα έχει συγκεντρωθεί ένα μοναδικό πληροφοριακό υλικό που θα μνημονεύει όχι μόνο ένα ιστορικό έθιμο αλλά και ένα από τα πολυτιμότερα προϊόντα των Κυθήρων, που δυνητικά, και εφόσον επιτέλους εξασφαλισθεί η Ελεγχόμενη Ονομασία Προέλευσης (Appellation d’origine contrôlée ή AOC), μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην ευρύτερη οικονομία του νησιού. Απώτερος σκοπός της Πολιτιστικής Εταιρείας είναι η διοργάνωση έκθεσης αλλά και η δημοσίευση λευκώματος με τις φωτογραφίες της κ. Γεωργίου.  Περισσότερα δείγματα από του καρπούς της πρώτης αυτής επίσκεψης έχουν αναρτηθεί στην ενότητα «Αλαταρές» του Φωτογραφικού Αρχείου της ιστοσελίδας Τριπέλαγο. 

---

Ευχαριστούμε τον Παύλο Κορωναίο (Αρτοποιείο του Καραβά) για τη φιλοξενία της κ. Γεωργίου, και τον Γιάννη Σταθάτο για την παραχώρηση αυτοκινήτου κατά τη διαμονή της.