Είναι ένας μεγάλος και διαχρονικός έρωτας των Βατικιωτών η θάλασσα και τα τρεχαντήρια μας Ήρωες και μάρτυρες οι ψαράδες μας που αγάπησαν τα πελάγη και δόθηκαν σε αυτά με αφοσίωση σε ολόκληρη τη ζωή τους.
Εμείς , οι απόγονοι τους στα Βάτικα , στην πατρίδα του ήλιου και της θάλασσας , γενέτειρα προγόνων και δική μας , θα διατηρήσουμε στη δική μας ζωή τη μνήμη τους στο ακοίμητο καντήλι της ψυχής μας .
“Τα τρεχαντήρια έκαναν πανιά”
Κι έφυγες , ξενιτεύτηκες παιδί στο μπάρκο απ’ την αρχή
Κι αντίδωρο απ’ τον Άγιο
Μαζί σου πήρες φυλακτό , πήρες της μάνας την ευχή
Στη σκάλα το μουράγιο
Ο κύρης είσαι , ο αδερφός , ο γιος , ο αρραβωνιαστικός
σ’ άλλου ποιητή τα λόγια
της φαμελιάς το στήριγμα , ο χτίστης που στο φτωχικό
εσήκωσε τα’ ανώγια . Νεαπολίτης Ναύαρχος Κώστας Γ. Καταγάς
Καταγράφουμε γεγονότα και πληροφορίες που συγκεντρώσαμε με πολύ κόπο είναι αλήθεια για να τις βρουν ευκολότερα εκείνοι οι Βατικιώτες απόγονοι των ανθρώπων της θάλασσας που θα ενδιαφερθούν να τα μάθουν στο απώτερο μέλλον .
Πάνω από πενήντα χρόνια έχουν περάσει από τότε . Οι ψαράδες μας χαροκόποι της ζωής και της ελεγχόμενης φτώχειας , μεροδούλι μεροφάι , σαν τους ψαράδες που επέλεξε ο χριστός για μαθητές του βρήκαν τρόπο επιβίωσης , τα δύσκολα χρόνια , στο ψάρεμα με εκείνης της εποχής τα σπάγκινα παραγάδια στην Βόρειο Αφρική που τα ψάρια υπέρ-αφθονούσαν τότε και που σήμερα οι περισσότεροι από αυτούς κάνουν παρέα με τους Αγγέλους στο παράδεισο αφού στο λιμανάκι του Αυλόσπηλου της Νεάπολης υπάρχουν σήμερα μόνο τα φαντάσματα τους που τριγυρνούν στις πλώρες και τις πρύμνες των τρεχαντηριών , είναι αυτοί που ζωντανοί όταν τους ρωτούσαν στα λιμάνια , από πού είσαι καπετάνιε ; απαντούσαν , ο πατέρας μου είναι ο Κάβο Μαλιάς και η μάνα μου είναι τα Βάτικα .
Στη μικρή Νεάπολη που είναι χτισμένη δυο φορές εκεί που σκάει το κύμα μετά τον μεγάλο πόλεμο και από το 1952 μέχρι το 1964 που τα τρεχαντήρια άφησαν τα κουπιά και τα πανιά και απέκτησαν όλα προωστήριες μηχανές 8 – 10 ίππων για να ταξιδεύουν αυτόνομα και με κάποια σχετικά περισσότερη ασφάλεια πολλοί συμπατριώτες μας από τον μήνα Μάιο και μέχρι τα μισά του Σεπτεμβρίου δούλεψαν στην Βόρεια Αφρική , στον κόλπο της Σύρτης , στην Βεγγάζη , στο Τομπρούκ , στην Τέρνα και στην Τρίπολη .
Τα τρεχαντήρια πήγαιναν τον Μάιο από την Νεάπολη στην Αφρική και επέστρεφαν τον Σεπτέμβριο με τις μεγάλες ανεμότρατες του καπετάν Γιάννη Σταθάκη (Κουτουριάρη) φορτωμένα συνήθως στο “Χρυσώ” , το “Σαρωνικός” και το “Ευάγγελος” ένα τρεχαντήρι στην δεξιά πλευρά της κουβέρτας ένα στην αριστερή και ένα στην πρύμη εγκάρσια πίσω από την κάθοδο προς το μηχανοστάσιο (φαίνονται στην φωτογραφία της ανάρτησης μας) που τα φορτώνανε με τις μπίγες τους και δύο ακόμα τρεχαντήρια συνήθως τα μεγαλύτερα τα ρυμουλκούσαν δεμένα στην πρύμη της ανεμότρατας στα καπόνια με τα συρματόσχοινα της τράτας ένα δεξιά και ένα αριστερά , φαίνονται και αυτά στην πρύμη του «Χρυσώ» , Βατικιώτικες επινοήσεις και ζωντανές ιστορίες και θρύλοι της Βατικιώτικης ζωής στη θάλασσα .
Το μεγάλο σε απόσταση ταξίδι ήταν από το Λιμάνι της Νεάπολης μέχρι την Τέρνα της Λιβύης 226 ναυτικά μίλια και στη συνέχεια οι ανεμότρατες του καπετάν Γιάννη του Σταθάκη-Κουτουριάρη πήγαιναν τα τρεχαντήρια για ψάρεμα στην περιοχή της Βεγγάζης και οι ανεμότρατες του καπετάν Μηνά του Σταθάκη –Στελάκου πήγαιναν τα τρεχαντήρια για ψάρεμα στην περιοχή του Τομπρούκ , μια μικρή Βατικιώτικη Οδύσσεια δηλαδή 226 ναυτικών μιλίων με τρεχαντήρια μήκους από 8 έως 10 μέτρα . Πολλοί Βατικιώτες επιμένουν και πρέπει να είναι αλήθεια ότι ο Γιώργος ο Γιαλελής , ο γνωστός μας κοχλιός , παράμενε στο ρυμουλκούμενο από την ανεμότρατα τρεχαντήρι του «το Δημήτριος» σε ολόκληρο το ταξίδι των 226 μιλίων από την Νεάπολη μέχρι την Λιβύη και το κυβερνούσε μόνος του .
Κάθε πρωί όταν τελείωνε το ξεψάρισμα των παραγαδιών ζύγιζαν με το καντάρι και παρέδιδαν τα ψάρια που είχαν πιάσει την Νύχτα στην ανεμότρατα αποθήκη – ντεπόζιτο την λέγανε -που είχε σειρά να τα μεταφέρει μέρα παρά μέρα φρέσκα στον Πειραιά και έπαιρναν και την σχετική απόδειξη της παραλαβής τους .
Ο Λάμπης Σπύρου Σταθάκης που δούλεψε τέσσερα χρόνια στην ανεμότρατα “Χρυσώ” δεκατετράχρονο ναυτόπαιδο τότε μας λέει ότι το σύνολο των τρεχαντηριών από την Νεάπολη , την Ελαφόνησο , την Σκιάθο , την Σκόπελο , τις Σπέτσες και την Ερμιόνη ήταν 26 και τα Βατικιώτικα τρεχαντήρια ήταν τα εξής “ Τα δύο αδέλφια ” με τον Γεώργιο Βρανά και τον αδελφό του τον Χριστόφορο - Φίλη Βρανά , το “ Μαρούλη ” του Γιώργου του Βλάχου , το “ Τασία ” με τον Γιώργο τον Κοντάκο από την Ελαφόνησο , το “ Αγιος Χαράλαμπος ” και το “ Άγιος Νικόλαος ” με τον Βασίλη τον Παπούλια από την Ελαφόνησο πατέρα του σημερινού Χαράλαμπου Βασιλείου Παπούλια που έχει το εκδρομικό σκάφος “Βασίλης Παπούλης” , “ το Σπυρίδων ” με τον Πολυχρόνη τον Μηνόγιαννη πατέρα των σημερινών καπεταναίων Παναγιώτη και Μιχάλη Μηνόγιαννη , το “ Νικόλαος ” του Χαράλαμπου Μανούσου και του γιού του Νίκου , το “ Φωφώ ”του Νίκου του Αρώνη (Σταυράκου) το “ Δημήτριος ” με το Γιώργο το Γιαλελή (Kοχλιό) ο Δημήτρης ο Τσάκος ή αλλιώς Τζίμης Πασχαλάκος με το Ποτούλα , ο Γιάννης ο Τερλελής από το Λάχι , o Λαχιώτης Νικόλαος Παύλου Αλειφέρης για ένα ταξίδι με το τρεχαντήρι τα “ Τρία αδέλφια ” ο Μήτσος ο Ραμάκης και πολλοί άλλοι .
Το πλήρωμα των τρεχαντηριών αποτελείτο από τρεις ή και τέσσερις συντρόφους που ήταν συνήθως συγγενείς πρώτου βαθμού και είχαν όλοι για κρεβάτι τους το μικρό αμπάρι και την κουβέρτα του τρεχαντηριού για να πλυθούν με το νερό που έπαιρναν σε δοχεία από τις μεγάλες ανεμότρατες μαζί με το πετρέλαιο για την μηχανή τους και τα τρόφιμα για την επιβίωση τους μια φορά την Εβδομάδα .
Οι μηνιαίες χρηματικές απολαβές για τα τρεχαντήρια ήταν 8.000 έως 10.000 δραχμές το μήνα και θεωρείτο ένα ικανοποιητικό χρηματικό ποσό αφού μια πολυμελής οικογένεια στην Νεάπολη περνούσε τότε χωρίς να στερείτε τίποτα με 1.000 δραχμές το μήνα .
Υπάρχουν και αναφορές όμως από τον γιο του Γιώργου του Βρανά τον Παναγιώτη που επιμένει ότι μια χρονιά ο πατέρας του έφερε από την Αφρική 80.000 δραχμές και ξεχρέωσε το τρεχαντήρι «τα Δύο αδέλφια» που παρήγγειλαν στο ταρσανά των Σπετσών .
Η αμοιβή των τεσσάρων συντρόφων ανά τρεχαντήρι βασιζόταν στο λεγόμενο «Συντροφικό Σύστημα» των μεριδίων ή μερτικών που δεν είναι τυχαίο ότι κάποτε εφαρμοζόταν και στην πειρατεία .
Εμείς καταφέραμε μετά από πολύμηνες επίμονες προσπάθειες και βρήκαμε φωτογραφίες των περισσότερων καπεταναίων και των τρεχαντηριών της ιστορίας μας για να είναι τεκμηριωμένη ιστορική αναφορά και σας τις παρουσιάζουμε εδώ ξεκινώντας από τον θαλασσαετό της Νεάπολης που έχει μείνει διαμάντι στην μνήμη των Βατικιωτών , τον καπετάν Γιάννη Βαγγέλη Σταθάκη – Κουτουριάρη , τον αξεπέραστο καπετάν Μηνά Στέλιου Σταθάκη – Στελάκο , τον σεβάσμιο όλων των Βατικιωτών καπετάν Βασίλη Μανούσο και τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές της Βατικιώτικης αυτής Οδύσσειας , όλοι σεβάσμιοι καπεταναίοι της αλιείας την εποχή εκείνη για απαξάπαντες τους Βατικιώτες και όχι μόνο .
Στην μεγάλη φωτογραφία στην παλιά ξύλινη προβλήτα της Νεάπολης βλέπετε την ανεμότρατα «Σαρωνικός» μπροστά με το ένα άρμπουρο και πίσω το «Χρυσώ» με τα δύο άρμπουρα να φορτώνουν στην κουβέρτα τους τα τρεχαντήρια για το μεγάλο ταξίδι και στην συνέχεια όσες φωτογραφίες τρεχαντηριών και ψαροκαπεταναίων της εποχής εκείνης καταφέραμε να βρούμε ψάχνοντας στα Βατικιώτικα σπίτια .
Έχουμε γράψει πολλές φορές ότι δυστυχώς τα επόμενα χρόνια τα τεκμήρια της ναυτοσύνης των Βατικιωτών θα βρεθούν στους κάδους των απορριμμάτων του Πειραιά , της Καστέλας , του Κερατσινίου , της Χαραυγής , του Περάματος και τις άλλες συνοικίες του Λεκανοπεδίου.
Η φωτογραφία με τις ανεμότρατες να φορτώνουν τα τρεχαντήρια στο λιμάνι της Νεάπολης είναι ίσως και η μοναδική που υπάρχει και μας την έδωσε ο εγγονός του καπετάν Γιάννη του Κουτουριάρη , Γιάννης Γεωργίου Σταθάκης , τον οποίο και θερμά ευχαριστούμε .
Όλοι τους έγραψαν χρυσές σελίδες στην αλιεία στα Βάτικα και σε ολόκληρη την Ελλάδα .
Πηγή
Stathakis Panagiotis
Κατά τις ηλιόλουστες ημέρες του Μαρτίου που ακολουθούσαν τα κρύα του χειμώνα, τα παιδιά έβγαιναν από τα σπίτια και έπεζαν έξω στις αυλές. Οι μητέρες, για να τα προφυλάξουν από τις ακτίνες του μαρτιάτικου ήλιου που θεωρούνται επικίνδυνες, έφτιαχναν και φορούσαν στο χέρι ή στο πόδι των παιδιών τον "Μάρτη", ένα κορδόνι από λευκό και κόκκινο νήμα. 
