Είχαμε φτιάξει συνθηματικό για την Άλλη ζωή
ένα τραγούδι – σημάδι αλληλοαναγνώρισης.
Σφυρίζω τώρα τον σκοπό με την κρυφή ελπίδα
ότ’ είμαστε ήδη νεκροί χωρίς να το γνωρίζουμε.
* από τα «Xenia» του Eugenio Montale
ένα τραγούδι – σημάδι αλληλοαναγνώρισης.
Σφυρίζω τώρα τον σκοπό με την κρυφή ελπίδα
ότ’ είμαστε ήδη νεκροί χωρίς να το γνωρίζουμε.
* από τα «Xenia» του Eugenio Montale
Οι Φίλοι γράφουν για τον συνεργάτη, τον συμπατριώτη, τον συμπαίκτη, τον σύντροφο Νώντα, για τον αγωνιστή, τον εργάτη, τον πολίτη, τον φίλο. Ζήτησα λίγα λόγια απ’ τον καθένα χωρίς καμμία επιτήδευση, για να νοιώσουμε, μες στην σύνθεση των διαφορετικών όψεων, τις πτυχές εκείνες που χάναμε απ’ την πληθωρική του παρουσία.
Τον γνώριζα απ’ τα παλιά˙ μας ένωναν πολλά: η Ελευσίνα και τα Κύθηρα, η Αριστερά, το ρεμπέτικο και η πατρική αγωνία. Γιατί ο Νώντας, εκτός απ’ όλα τ’ άλλα, υπήρξε, τα τελευταία χρόνια, υποδειγματικός πατέρας για τα πνευματικά του παιδιά. Κι ήταν παρηγοριά κι απόλαυση να τον ακούς και να μοιράζεσαι μαζί του τις γονικές του μέριμνες κι εμπειρίες.
Και μια ανάμνηση πολιτική: Όταν η σημερινή κυβερνώσα παράταξη απαλλάχθηκε από τις ενοχλητικές εκ των έσω φωνές για να συνεχίσει απερίσπαστη το αμφίβολο έργο της, εκείνος υιοθέτησε τον χαρακτηρισμό που αποδόθηκε στους αποδιοπομπαίους και μου ζήτησε πολύ σοβαρά με το πικρό του χιούμορ να υπογράφει εδώ, στη Ντραγκονέρα μας, ως ‘‘Αριστερό Βαρίδι’’.
Τα κείμενα που ακολουθούν δεν γράφτηκαν και δεν πρέπει να διαβαστούν ως επικήδειοι. Είναι τεκμήρια μνήμης και αντίδωρα φιλίας για κάποιον ωστόσο που ήθελε κι άξιζε την ζωή, όχι την μνήμη. Φωτίζουν σε κάποιο βαθμό τον εκλιπόντα κι εξίσου τον καθένα που γράφει για τον δικό του Νώντα.
Αλλά ας μην πω άλλα˙ κι ας μιλήσουν οι φίλοι μας…
ΑΥΤΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ, Ο ΜΕΓΑΣ – ΤΟΥ ΝΩΝΤΑ Ο ΚΟΣΜΟΣ!
του Θοδωρή Δρίτσα
Συνήθως, ο Νώντας ήταν που με υποδεχόταν όταν ερχόμουν στα Κύθηρα. Και με τριγύριζε με το αγροτικό του σε όλες τις περιοδείες στο νησί. Κι ο Νώντας ήταν τις περισσότερες φορές που με ξεπροβόδιζε όταν έφευγα.
Όταν το σούρουπο της Τρίτης, στο λιμάνι του Πειραιά, τον ξεπροβοδίσαμε εμείς, μαζί με το Γιώργο Γαβρίλη, τον Τάκη Χατζηπέρο, την Ελένη Σταματάκη, τον Χρήστο Φωτιάδη και άλλους, για το τελευταίο του ταξίδι στα Κύθηρα, αισθάνθηκα ότι αυτό είναι άδικο. Ανισότιμο.
Γιατί εκείνος, σεμνός, τρυφερός και ταυτόχρονα πληθωρικός, δεν έχανε στιγμή να μας χαρίζει ερεθίσματα σπουδαία. Ερεθίσματα σκέψης και προβληματισμού. Ερεθίσματα δράσης και ανταπόκρισης σε ανάγκες ανθρώπων. Ερεθίσματα μεγαθυμίας. Ερεθίσματα συναισθημάτων.
Κι εμείς, το σούρουπο της Τρίτης, στο λιμάνι του Πειραιά, δεν είχαμε να του χαρίσουμε τίποτα! Λίγα λουλούδια μόνο, έναν καημό και ένα δάκρυ…
Όταν το σούρουπο της Τρίτης, στο λιμάνι του Πειραιά, τον ξεπροβοδίσαμε εμείς, μαζί με το Γιώργο Γαβρίλη, τον Τάκη Χατζηπέρο, την Ελένη Σταματάκη, τον Χρήστο Φωτιάδη και άλλους, για το τελευταίο του ταξίδι στα Κύθηρα, αισθάνθηκα ότι αυτό είναι άδικο. Ανισότιμο.
Γιατί εκείνος, σεμνός, τρυφερός και ταυτόχρονα πληθωρικός, δεν έχανε στιγμή να μας χαρίζει ερεθίσματα σπουδαία. Ερεθίσματα σκέψης και προβληματισμού. Ερεθίσματα δράσης και ανταπόκρισης σε ανάγκες ανθρώπων. Ερεθίσματα μεγαθυμίας. Ερεθίσματα συναισθημάτων.
Κι εμείς, το σούρουπο της Τρίτης, στο λιμάνι του Πειραιά, δεν είχαμε να του χαρίσουμε τίποτα! Λίγα λουλούδια μόνο, έναν καημό και ένα δάκρυ…
Δύσκολο, μα πολύ δύσκολο να αποχωριζόμαστε το Νώντα Βέζο. Απουσία απ’ αυτές που δεν θα την παραδεχτούμε ποτέ. Δεν θα εξοικειωθούμε. Διόλου τυχαίο.
Δεν ήταν μόνο ένας έντιμος άνθρωπος της καθημερινής βιοπάλης. Δεν ήταν μόνο ένας αγωνιστής της Αριστεράς, της Δικαιοσύνης, της Αξιοπρέπειας, του Ουμανισμού, της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας. Ήταν και ένας λαϊκός διανοούμενος, ένας οραματιστής, ένας καλλιτέχνης.
Ήθελε να αλλάξει τον κόσμο. Το ήθελε πολύ. Και ήξερε πόσο δύσκολο είναι αυτό. Πατούσε γερά στη γη αν και θαλασσινός, μαθημένος στις φουρτούνες. Ήξερε… Και αυτό τον έκανε σπουδαίο και σημαντικό για όλους μας. Αυτό τον έκανε να επιμένει αλλά και να κατανοεί και να σέβεται. Αυτή ήταν η ομορφιά του. Η ομορφιά ενός κομμουνιστή που έζησε σ’ έναν κόσμο σκληρής ατομικής ανταγωνιστικότητας. Πριν ακόμα γεννηθεί ο δικός του κόσμος.
Δεν ήταν μόνο ένας έντιμος άνθρωπος της καθημερινής βιοπάλης. Δεν ήταν μόνο ένας αγωνιστής της Αριστεράς, της Δικαιοσύνης, της Αξιοπρέπειας, του Ουμανισμού, της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας. Ήταν και ένας λαϊκός διανοούμενος, ένας οραματιστής, ένας καλλιτέχνης.
Ήθελε να αλλάξει τον κόσμο. Το ήθελε πολύ. Και ήξερε πόσο δύσκολο είναι αυτό. Πατούσε γερά στη γη αν και θαλασσινός, μαθημένος στις φουρτούνες. Ήξερε… Και αυτό τον έκανε σπουδαίο και σημαντικό για όλους μας. Αυτό τον έκανε να επιμένει αλλά και να κατανοεί και να σέβεται. Αυτή ήταν η ομορφιά του. Η ομορφιά ενός κομμουνιστή που έζησε σ’ έναν κόσμο σκληρής ατομικής ανταγωνιστικότητας. Πριν ακόμα γεννηθεί ο δικός του κόσμος.
Λένε πως η ολοκλήρωση του κάθε ανθρώπου μετριέται με την αρμονική σύνθεση της ατομικής, της κοινωνικής και της πολιτικής του παρουσίας και ακτινοβολίας. Πενήντα τέσσερα χρόνια, ο Νώντας, στον απίστευτα ζωογόνο ιστορικό άξονα Ελευσίνας – Κυθήρων, τίμησε τα βιώματά του, την ύπαρξή του, την οικογενειακή και κοινωνική του παράδοση, τις παραδόσεις και της Ελευσίνας και των Κυθήρων. Τίμησε την Ιστορία του. Και την ιστορία των αγαπημένων του ανθρώπων.
Αγαπημένε σύντροφε και φίλε μου, θρηνώ σε. Θα σε κρατήσουμε φυλακτό και αποσκευή πολύτιμη στην υπόλοιπη διαδρομή μας. Σε αγαπήσαμε γιατί μας κέρδισες και έτσι κερδίσαμε εμείς από σένα. Δεν ξέρω αν μπορέσαμε να σου το δείξουμε αυτό. Το ελπίζω.
Αγαπημένε σύντροφε και φίλε μου, θρηνώ σε. Θα σε κρατήσουμε φυλακτό και αποσκευή πολύτιμη στην υπόλοιπη διαδρομή μας. Σε αγαπήσαμε γιατί μας κέρδισες και έτσι κερδίσαμε εμείς από σένα. Δεν ξέρω αν μπορέσαμε να σου το δείξουμε αυτό. Το ελπίζω.
Αθηνά, κουράγιο! Νώντα Βέζο, λεβέντη, Ζορμπά των Κυθήρων, είναι βέβαιο πως θα μείνεις στη συντροφιά μας. Αρνούμαι να σε αποχωριστώ…