Ίσως στην πλώρη του Μέντορα βρούμε τα Γλυπτά

Τον Ιούνιο, με τετραμελή ομάδα, τουλάχιστον στην αρχή και με το ενδιαφέρον στραμμένο στην πλώρη του ναυαγίου, θα συνεχιστεί η έρευνα στον Μέντορα, το σκαρί που μετέφερε 17 κιβώτια με τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αγγλία, μέσω Μάλτας και βυθίστηκε στην είσοδο του λιμένα του Αβλέμονα, στα νοτιοδυτικά Κύθηρα.

Με το βλέμμα στο Ναυάγιο του Μέντορα, αλλά και των Αντικυθήρων «πρώτους στόχους για το καλοκαίρι του 2015», η Αγγελική Σίμωσι, προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων από το 2008, μιλά στο TheTOC.gr, με αφορμή την Ημερίδα που διοργάνωσε η Εφορεία, πρώτη φορά, μετά από σχεδόν σαράντα χρόνια ερευνητικού έργου, με θέμα «Βουτιά στα περασμένα».

Η Ημερίδα για την υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα 1976-2014, πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Ακρόπολης, συγκέντρωσε 31 ανακοινώσεις χωρισμένες σε 4 θεματικές ενότητες, αλλά κυρίως, έφερε αναμνήσεις, συγκινήσεις, αγωνίες και προσδοκίες για τους αρχαιολογικούς θησαυρούς των ελληνικών θαλασσών.

Μία αναδρομή της υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας στον ελλαδικό και ευρύτερο χώρο, όπως στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου –λιμάνια, εγκαταστάσεις, θαλάσσιοι δρόμοι και ναυάγια, ενάλιες αρχαιότητες- προοπτικές ανάδειξης και σύγχρονες μέθοδοι.

«Σκέφτηκα ότι αφού έχουμε τόσο καλούς συνεργάτες και έχει γίνει τέτοιο έργο τα τελευταία χρόνια, είναι ευκαιρία να βγει προς τα έξω» είπε η κ. Σίμωσι.

Καλοκαίρι 2015: Οι ανασκαφές

Ποιο είναι το πλάνο για την τρέχουσα περίοδο;

«Στο επιχειρησιακό πρόγραμμα του 2015, το οποίο έχει εγκριθεί, περιλαμβάνονται τα Αντικύθηρα, το ναυάγιο του Μέντορα, το Λέχαιο, το Φράχθι, η Σκιάθος, η Δήλος, ανασκαφές που έγιναν και  πέρυσι-πλην του Μέντορα, που δεν έγινε το περασμένο καλοκαίρι- και οι οποίες συνεχίζονται.

Επίσης, η Χαλκιδική, συγκεκριμένα το Άγιον Όρος, στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ της Μονής Βατοπαιδίου και της Μονής Εσφιγμένου, όπως και μία καινούργια έρευνα, με διευθυντή τον κ. Γιώργο Κουτσουφλάκη, στους Φούρνους, μεταξύ Φούρνων και Ικαρίας, σημείο στο οποίο υπάρχουν πολλά ναυάγια,  τα οποία είχαμε εντοπίσει αλλά ποτέ δεν είχε γίνει έρευνα σε αυτόν τον διάπορο και στη νησίδα Μήτρου, τα προϊστορικά με τον κ. Παπαθεοδώρου».

Πόροι, ΕΣΠΑ , ιδιώτες

Με ποιους πόρους θα υλοποιηθεί το πρόγραμμα;

«Όσον αφορά στα ΕΣΠΑ, τα έργα υπέρ τρίτων, με προγραμματικές συμβάσεις και με την αυτεπιστασία της Εφορείας Εναλίων, είναι δύο ανασκαφές στη Λευκάδα -στον Δίαυλο και στη Βασιλική- στο Κατάκωλο της Ηλείας, έχουν ολοκληρωθεί στο Παράλιο Άστρος, στο Γύθειο, στην Επάνω Σκάλα Μυτιλήνης και στην Ψάθη Κιμώλου.

Θα επιχειρήσουμε στην Παλιά Επίδαυρο, σε συνεργασία με τον καθηγητή κ. Βασίλη Λαμπρινουδάκη, στις Σπέτσες και στην Παλαιά Φώκαια, δηλαδή στη Σαρωνίδα με τον κ. Ευαγγελιστή (όπου κατά πάσα πιθανότητα είναι βυθισμένος ένας ολόκληρος προϊστορικός οικισμός)…

Οι ξένες αρχαιολογικές σχολές με τις οποίες συνεργαζόμαστε συνδράμουν –de facto αυτό. Από την πλευρά μας συμμετέχουμε με τον τεχνικό εξοπλισμό, ενώ οι Σχολές βοηθούν στα οδοιπορικά κλπ.

Αναφορικά με ιδιώτες και ιδρύματα, το πρόσφατο παράδειγμα είναι η Ημερίδα.

Το Υπουργείο Πολιτισμού έδωσε 3.200 ευρώ και 9.000 ευρώ ο κ. Πάνος Λασκαρίδης, πρόεδρος του Ιδρύματος «Αικατερίνη Λασκαρίδη». Αυτή είναι η αναλογία…»

Υπουργείο Πολιτισμού

Το Υπουργείο Πολιτισμού;

«Άλλοτε λαμβάνουμε 30.000 ευρώ, άλλοτε 40.000 ευρώ, αναλόγως των συνθηκών.  Μπορεί να έχουμε στη διάθεση μας ένα ετήσιο κονδύλι 30.000 ευρώ στις Ενάλιες και ένα άλλο 10.000 ευρώ στη Συντήρηση. Την περασμένη χρονιά βοήθησε πολύ το Υπουργείο.

Αλλά, είμαι η πιο ατυχής προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων… Ο αείμνηστος Δημήτρης Καζιάνης, επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων (σ. σ. ο οποίος υπηρέτησε από το 1975 σε διάφορες θέσεις του υπουργείου Πολιτισμού και έφυγε από τη ζωή το 2012, σε ηλικία 63 ετών) είχε στη διάθεση του το ΛΟΤΤΟ. Μιλάμε για πακτωλό χρημάτων. Οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Τα οδοιπορικά προπληρώνονταν. Μεταξύ των αρχαιολόγων οι οποίοι εργάζονταν υπό τις καλές συνθήκες της εποχής εκείνης, ήμουν κι εγώ. Εάν ο προγραμματισμός ήταν ανασκαφή στη Σάμο, εκταμίευε ο λογιστής το ποσό που αναλογούσε  στις ημέρες της παραμονής και το έδινε στο χέρι.

Το καταδυτικό επίδομα ήταν 50 ευρώ. Πιθανώς κάποιος σκεφθεί, 50 ευρώ για κατάδυση στα 40 μέτρα; Ναι, αλλά, τώρα το καταδυτικό είναι 13 ευρώ και δεν το δέχεται κανείς. Είναι πολύ δύσκολα πια, μεγάλο μέρος της έρευνας γίνεται με μηχανήματα….»

Ο δύτης -τελικά πάντα ο δύτης

Η ενάλια ανασκαφή στηρίζεται, σχεδόν εξαρτάται από τη τεχνολογία.

«Στηρίζεται πάρα πολύ στην τεχνολογία, αλλά δεν φτάνει μόνο η τεχνολογία» απαντά η κ. Σίμωσι. «Εάν φέρω το «βαρύ» παράδειγμα των Αντικυθήρων και τα 55 – 60 μέτρα βάθος, το Exosuit, είναι πολύτιμο, αλλά δεν μπορεί να κάνει ανασκαφή. Ανασκαφή μπορεί να κάνει μόνο ο δύτης και στα 55 μέτρα, μόνο εξειδικευμένος δύτης. Το ίδιο ισχύει και για τη γεωφυσική διασκόπηση του πυθμένα. Είναι πολύ βοηθητική, οι μέθοδοι είναι άριστες, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν, να αντικαταστήσουν τον ανθρώπινο παράγοντα…»

Μέντορας

Ο Μέντορας; 

«…Η ανασκαφή σταμάτησε το 2013. Το 2014 ήταν αδύνατο να καταδυθούν οι δύτες, δεν ήταν εξασφαλισμένοι από πουθενά, δεν υπήρχε καταδυτικό επίδομα, ούτε ασφάλιση, τέλος πάντων η περίοδος χάθηκε.

Ας κάνουμε μία υπόθεση: Μπαίνει ο Δημήτρης Κουρκουμέλης στην πλώρη του Ναυαγίου, γιατί εκεί είμαστε προσανατολισμένοι, στην πλώρη ανακαλύφθηκαν τα αιγυπτιακά θραύσματα και βρίσκει Μάρμαρα από τον Παρθενώνα, έστω και ένα μικρό κομμάτι… Φανταστείτε …

Ανελκύσαμε από τον Μέντορα αιγυπτιακές πλάκες, δύο θραύσματα, το ένα από φαραωνικό γλυπτό της εποχής του Νέου Βασιλείου (1570- 1070 πΧ.) και το δεύτερο, τμήμα ανάγλυφης στήλης του καθισμένου θεού Ρα, που κρατάει το ‘κλειδί της ζωής’ (1ος αι. π.Χ.). Ήταν η πρώτη φορά που βρέθηκαν γλυπτά και αυτή τη φορά ελπίζουμε αυτά που θα βρούμε να μην είναι αιγυπτιακά, να είναι ελληνικά, να είναι από τον Παρθενώνα…

Θα ξεκινήσουμε τον Ιούνιο, με -τουλάχιστον για αρχή- μία τετραμελή ομάδα και σε περίπτωση που χρειαστεί ενίσχυση, παραπάνω.»

Λέχαιο

«… Και το Λέχαιο, βέβαια. Το οποίο Λέχαιο ‘μας βάζει’ σε μία τεράστια διαδικασία, υπό την έννοια ότι βρισκόμαστε στο εσωτερικό λιμάνι, στις αρχαίες προβλήτες και δεν ξέρουμε τι μπορεί να βγει στο φως. Εάν πρόκειται για επίχωση λιμανιού, υπάρχει περίπτωση να βρεθούμε μπροστά σε έργα τέχνης, αγάλματα και άλλα ευρήματα - αν και εκτός των ευρημάτων είναι επίσης σημαντική η τεχνική του λιμανιού.

Διότι είναι μία τεχνική σχεδόν πρωτόγνωρη. Το Λέχαιο είναι το μεγαλύτερο αρχαίο λιμάνι της Πελοποννήσου. Και είναι ευτυχές ότι έχουμε μαζί μας τον δρ. B. Lovén, αρχαιολόγο ειδικό στην ανασκαφή λιμανιών, πολύ συστηματικό ερευνητή και το λέω μετά λόγου γνώσεως και έχοντας ανασκάψει η ίδια κατά το παρελθόν λιμάνια, όπως η Σάμος και η Θάσος…»

Καταδυτικά πάρκα, καταδυτικός τουρισμός

Τι έχει γίνει με τα καταδυτικά πάρκα σε Μεθώνη, Ναυαρίνο, Σποράδες, Παγασητικό;

«Έχουμε στα χέρια μας την προγραμματική σύμβαση με τον Δήμο Πύλου –Νέστορος και με την Περιφέρεια Πελοποννήσου για να ξεκινήσει άμεσα το πρόγραμμα στην Πύλο, της επισκεψιμότητας των ενάλιων αρχαιολογικών χώρων.

Το πρώτο καταδυτικό πάρκο καταλαμβάνει τον ενάλιο αρχαιολογικό χώρο της Μεθώνης, με τα ρωμαϊκά ναυάγια με τους κίονες από το περιστύλιο του ναού του Ηρώδη και τις γλυπτές σαρκοφάγους της Τροίας.

Το δεύτερο πάρκο, στον όρμο του Ναυαρίνου, αφορά στο σύγχρονο ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου «Irene Serenade» που βυθίσθηκε το 1978 και αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο επισκέψιμο ναυάγιο στον κόσμο.

Επίσης, έχει ενταχθεί ως έργο ΕΣΠΑ στην Περιφέρεια Θεσσαλίας το ναυάγιο στη νήσο Περιστέρα, στην Αλόννησο και η προγραμματική σύμβαση που έχει υπογραφεί με τον δήμο Ελαφονήσου και την Περιφέρεια Πελοποννήσου για την ανάδειξη του Παυλοπετρίου.

Τρία σχέδια, εκ των οποίων της Πύλου ολοκληρωμένο και τα άλλα δύο εν εξελίξει».

Στην Πύλο θα μπορούσαν να ξεκινήσει ο καταδυτικός τουρισμός το καλοκαίρι του 2015; ρωτά το TheTOC.

«Η δική μας πλευρά έχει ολοκληρώσει τις διαδικασίες. Ο Δήμος Πύλου, δεν γνωρίζω…»

Η περιπέτεια του Μέντορα και των Γλυπτών

Ο «Μέντωρ», το πλοίο που ταυτίστηκε με την περιπέτεια των Γλυπτών του Παρθενώνα, που μετέφερε τα Γλυπτά στην Αγγλία, μέσω Μάλτας, βυθίστηκε στην είσοδο του λιμένα του Αβλέμονα στα νοτιοδυτικά Κύθηρα, τον Σεπτέμβριο του 1802. 

Κατά την υποβρύχια έρευνα έχει αποκαλυφθεί το σκαρί του πλοίου, σε μήκος περίπου 10 μέτρα, ενώ τμήμα της πλώρης του διαπιστώθηκε ότι έχει σπάσει στους βράχους κατά τη βύθιση του πλοίου.

Από την ανασκαφή ανελκύστηκαν πολλά προσωπικά αντικείμενα του πληρώματος και των επιβατών, χρυσά ρολόγια τσέπης, δαχτυλίδια, χρυσές αλυσίδες, νομίσματα, φορητά μελανοδοχεία, αλλά και κουμπιά από τις στολές και τα ενδύματα τους.

Επίσης βρέθηκαν πολλά ενδιαφέροντα αντικείμενα, όπως όργανα ναυσιπλοΐας (πυξίδες, κλεψύδρα, ναυτικός διαβήτης), αλλά και δύο αιγυπτιακά θραύσματα.

------------------------------------

Πηγή: The TOC-Ε. Ορφανίδου